 |
| Sau hơn ba thập kỷ lỡ hẹn, Bình Quới – Thanh Đa đang đứng trước một cơ hội mới để hồi sinh. Ảnh: Internet |
Gần đây, TP.HCM đã phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phân khu 1/2000, định hướng phát triển nơi đây thành đô thị sinh thái ven sông. Câu hỏi đặt ra là: liệu bán đảo Thanh Đa có thực sự thoát khỏi bế tắc kéo dài hàng thập kỷ để bước vào một chương mới?
33 năm quy hoạch “treo” và hệ lụy cho người dân
Bán đảo Bình Quới – Thanh Đa có diện tích hơn 427 ha (nay được mở rộng lên gần 550 ha sau điều chỉnh), nằm giữa sông Sài Gòn và kênh Thanh Đa, chỉ cách trung tâm TP.HCM khoảng 6,5 km. Với vị trí đắc địa và cảnh quan sông nước hiếm có, ngay từ năm 1992, khu vực này đã được quy hoạch để xây dựng thành một khu đô thị sinh thái, văn hóa và du lịch tầm cỡ.
Tuy nhiên, thực tế triển khai lại hoàn toàn trái ngược với kỳ vọng ban đầu. Trong hơn ba thập kỷ qua, dự án liên tục đình trệ. Một trong những nguyên nhân chính là khối lượng giải phóng mặt bằng khổng lồ, liên quan đến hơn 16.000 hộ dân với giấy tờ đất đai phức tạp. Bên cạnh đó, chi phí đầu tư ước tính khoảng 30.000 tỷ đồng khiến nhiều nhà đầu tư e ngại.
Nhiều lần TP.HCM giao dự án cho các doanh nghiệp nhưng rồi lại phải thu hồi. Năm 2010, liên danh Bitexco – Emaar Properties (Dubai) được chấp thuận làm chủ đầu tư với vốn dự kiến hơn 30.000 tỷ đồng. Thế nhưng chỉ vài năm sau, Emaar rút lui do “không đủ kiên nhẫn chờ giao đất sạch”, còn Bitexco cũng không thể triển khai, buộc Thành phố phải chấm dứt hợp tác vào năm 2015. Bitexco sau đó vẫn nhiều lần bày tỏ mong muốn tiếp tục tham gia nếu các điều kiện pháp lý được tháo gỡ, nhưng đến nay, theo xác nhận của Sở Xây dựng TP.HCM trong văn bản 8169/SXD-KHĐT năm 2024, vẫn chưa có nhà đầu tư nào chính thức tiếp quản dự án.
Hệ quả của tình trạng “treo” kéo dài là hàng ngàn hộ dân rơi vào cảnh sống bất ổn. Không được phép xây dựng mới hay sửa chữa lớn, nhà cửa xuống cấp trầm trọng, hạ tầng thiếu thốn. Trong một buổi tiếp xúc cử tri tại phường 28, Bình Thạnh hồi tháng 6/2024, nhiều người dân đã bày tỏ bức xúc, mong dự án sớm được triển khai để chấm dứt cảnh quy hoạch kéo dài hàng chục năm.
Quy hoạch mới và quyết tâm từ chính quyền
Ngày 8/8/2025, UBND TP.HCM đã ban hành Quyết định 569/QĐ-UBND phê duyệt điều chỉnh quy hoạch phân khu 1/2000 Khu đô thị Bình Quới – Thanh Đa. Theo đó, diện tích toàn khu được xác định là 549,4 ha, trong đó 423,61 ha đất liền và 125,79 ha mặt nước.
Trước đó, ngày 20/2/2025, Sở Quy hoạch – Kiến trúc TP.HCM đã công bố kết quả cuộc thi quốc tế ý tưởng quy hoạch – kiến trúc bán đảo này. Giải nhất thuộc về phương án mã A168 của Liên danh Skidmore, Owings & Merrill LLP (Mỹ) và Trung tâm Nghiên cứu Kiến trúc. Đây được xem là nền tảng quan trọng để TP.HCM phê duyệt quy hoạch chi tiết sau này.
Tại buổi họp báo ngày 25/9/2025, ông Đỗ Ngọc Hải, Trưởng phòng Quản lý bảo trì và khai thác công trình (Sở Xây dựng TP.HCM), cho biết khu đô thị mới sẽ mang tính chất một đô thị du lịch sinh thái hiện đại, hạ tầng đồng bộ, mật độ xây dựng thấp, tăng cường mảng xanh và không gian mở. Ông nhấn mạnh việc di dời hơn 16.000 hộ dân sẽ được thực hiện theo lộ trình, với các khu tái định cư bố trí chủ yếu dọc trục đường Bình Quới, bảo đảm điều kiện sống thuận lợi và gắn kết đồng bộ với hạ tầng xã hội – kỹ thuật.
Theo quy hoạch, khu đô thị sẽ được chia thành ba đơn vị ở. Đơn vị thứ nhất, nằm ở phía Tây Bắc, có diện tích khoảng 116,7 ha và dự kiến bố trí chỗ ở cho khoảng 18.000 người, chủ yếu là tái định cư và nhà ở xã hội. Đơn vị thứ hai, ở phía Nam, rộng hơn 155 ha, sẽ hình thành cộng đồng dân cư hiện đại, chất lượng sống cao cho khoảng 20.000 người. Đơn vị thứ ba, ở phía Đông Bắc, rộng gần 152 ha, được định hướng phát triển gắn với cảnh quan sông nước, bến du thuyền và không gian sinh thái cho khoảng 16.000 cư dân.
Đáng chú ý, dự án sẽ dành khoảng 20% diện tích đất ở (không tính đất hiện hữu và tái định cư) để phát triển nhà ở xã hội. Diện tích căn hộ từ 25 m² đến 70 m², với quy định số căn hộ vượt quá 70 m² không quá 10% tổng số. Đây là điểm mới so với nhiều dự án trước, thể hiện định hướng cân bằng cơ cấu dân cư và tạo cơ hội an cư cho người thu nhập thấp.
Kỳ vọng hồi sinh và những cảnh báo từ chuyên gia
Việc TP.HCM điều chỉnh quy hoạch và đưa ra lộ trình tái định cư rõ ràng đã tạo ra một tín hiệu tích cực sau nhiều năm bế tắc. Đặc biệt, trong đợt lấy ý kiến cộng đồng từ ngày 3/7 đến 1/8/2025, UBND phường Bình Quới đã thu được 4.410 phiếu, trong đó có 4.214 phiếu tán thành, chiếm 95,56%, cho thấy mức độ đồng thuận rất cao – một nền tảng xã hội quan trọng để dự án triển khai.
Tuy vậy, các chuyên gia cảnh báo rằng dự án chỉ có thể thành công nếu biết khai thác lợi thế sông nước và tránh lặp lại sai lầm trong quá khứ. TS. Nguyễn Hữu Nguyên (Hội Quy hoạch phát triển đô thị TP.HCM) nhấn mạnh rằng ý tưởng quy hoạch là khâu then chốt, chỉ khi có giải pháp phù hợp với đặc thù sinh thái thì dự án mới có thể đi đường dài. TS. Võ Kim Cương, nguyên Phó Kiến trúc sư trưởng TP.HCM, lưu ý rằng nếu bê tông hóa quá mức, Bình Quới – Thanh Đa sẽ đánh mất bản sắc cảnh quan vốn là lợi thế duy nhất.
Ở góc độ khai thác tiềm năng, ông Phan Đình Huê, Giám đốc Công ty Du lịch Vòng Tròn Việt, cho rằng bán đảo này đặc biệt phù hợp với phát triển du lịch nghỉ dưỡng và loại hình MICE nhờ hệ thống sông nước bao quanh và quỹ đất rộng hiếm hoi. Trong khi đó, tại hội thảo quy hoạch hồi tháng 3/2024, ông Laurent Perrin, chuyên gia Viện Quy hoạch vùng Paris (Pháp), đề xuất TP.HCM nên cân nhắc phương án biến Bình Quới – Thanh Đa thành công viên sinh thái ven sông, hạn chế bê tông hóa và tạo hành lang xanh cho cộng đồng.
Sau hơn ba thập kỷ lỡ hẹn, Bình Quới – Thanh Đa đang đứng trước một cơ hội mới để hồi sinh. Quy hoạch phân khu vừa được phê duyệt đã mở ra viễn cảnh về một khu đô thị sinh thái hiện đại, gắn kết thiên nhiên và cộng đồng. Song, con đường phía trước vẫn đầy thử thách, đặc biệt là bài toán vốn đầu tư, giải phóng mặt bằng và lựa chọn nhà đầu tư đủ tiềm lực.
Kỳ vọng về một chương mới cho bán đảo Thanh Đa là rất lớn. Nhưng để biến giấc mơ thành hiện thực, TP.HCM sẽ cần vừa quyết liệt, vừa thận trọng trong từng bước triển khai – để không lặp lại những vòng luẩn quẩn của hơn 30 năm trước.
