Nâng cấp hệ thống cơ sở y tế trước thách thức già hoá dân số

Nâng cấp hệ thống cơ sở y tế trước thách thức già hoá dân số

Theo Tờ trình của Chính phủ, Chương trình đặt mục tiêu nâng cao sức khỏe thể chất, tinh thần, tầm vóc và tuổi thọ người dân; bảo đảm mọi người được quản lý sức khỏe ban đầu, chủ động phòng bệnh từ sớm, từ xa. Tổng kinh phí thực hiện Chương trình là 125.478 tỷ đồng, trong đó, giai đoạn 2026 - 2030 là 88.635 tỷ đồng (bao gồm: ngân sách Trung ương 68.000 tỷ đồng, ngân sách địa phương 20.041 tỷ đồng). Giai đoạn 2031 - 2035 cần đầu tư 36.843 tỷ đồng để tiếp tục xây dựng và triển khai các nhiệm vụ, mục tiêu đặt ra đến 2035.

Chương trình chia làm 5 dự án thành phần, bao gồm: Dự án 1 Nâng cao năng lực mạng lưới y tế cơ sở; Dự án 2 Nâng cao hiệu quả hệ thống phòng bệnh và nâng cao sức khỏe; Dự án 3 Dân số và phát triển; Dự án 4 Nâng cao chất lượng chăm sóc xã hội cho người yếu thế; Dự án 5 Truyền thông y tế, quản lý, theo dõi và giám sát thực hiện Chương trình.

Nhiều đại biểu Quốc hội (ĐBQH) cho rằng, chủ trương đầu tư Chương trình là cần thiết và cấp bách trong bối cảnh hệ thống y tế còn phân tán, dân số đang chuyển nhanh sang giai đoạn già hóa.

Cân đối nguồn lực và bài toán phát triển cơ sở chăm sóc người cao tuổi

Nhấn mạnh tính cấp bách của chương trình trong bối cảnh dân số già hóa, ĐBQH Trần Thị Hiền (Ninh Bình) - Chủ tịch HĐQT, Giám đốc Công ty CP Xây dựng và Phát triển Hạ tầng Kỹ thuật Hà Nam cho rằng, hệ thống công lập hiện nay mới chỉ có 46 cơ sở chăm sóc người cao tuổi trên tổng số 425 cơ sở bảo trợ xã hội (chiếm khoảng 11%). Nhiều địa phương hiện chưa có cơ sở chuyên biệt cho người cao tuổi. Do đó, Tiểu dự án 1 trong Dự án 4 của Chương trình MTQG đề ra mục tiêu: “giai đoạn 2026-2030 đầu tư xây mới cho tối thiểu 15 cơ sở dưỡng lão, cơ sở bảo trợ xã hội; giai đoạn 2031-2035 tối thiểu 10 cơ sở”. Như vậy, đến 2030, cả nước dự kiến có khoảng 60 cơ sở và đến 2035 là khoảng 70 cơ sở. Trong khi đó, theo quy hoạch mạng lưới cơ sở trợ giúp xã hội thời kỳ 2026 - 2030 thì đến năm 2030 phải đạt “tối thiểu 90 cơ sở chăm sóc người cao tuổi”, gồm cả công lập và ngoài công lập.

ĐBQH Trần Thị Hiền phân tích, đặc điểm của đầu tư phát triển cơ sở dưỡng lão chuyên nghiệp là cần nguồn vốn lớn, dài hạn để đầu tư trang thiết bị chuyên dụng (xe cấp cứu - vận chuyển bệnh nhân, thiết bị phục hồi chức năng, giường y tế chuyên dụng…) và thường thu hồi vốn chậm. Trong khi đó nguồn vốn “hợp pháp khác” chỉ chiếm 0,67% tổng vốn đầu tư của Chương trình (594 tỷ đồng) - đây là mức rất thấp so với nhu cầu thực tế. Vì vậy, cần có chính sách đủ hấp dẫn về đất đai, mặt bằng, tài chính (ưu đãi tín dụng, hỗ trợ lãi suất, thuế thu nhập doanh nghiệp…) để thu hút doanh nghiệp tư nhân tham gia, tăng tỷ trọng vốn xã hội hoá đầu tư vào lĩnh vực này.

“Đây là những giải pháp đột phá để cụ thể hóa chủ trương “kết hợp hiệu quả giữa các cơ sở y tế và các cơ sở chăm sóc người cao tuổi” mà Nghị quyết 72 đã đề ra”, ĐBQH Trần Thị Hiền nhấn mạnh.

Để thực thi có hiệu quả Chương trình, ĐBQH Lò Thị Luyến (Điện Biên) kiến nghị, đối với địa phương khó khăn, nhận ngân sách Trung ương hỗ trợ từ 70% trở lên thì không yêu cầu địa phương bố trí vốn đối ứng, đồng thời giảm vốn sự nghiệp để tăng tính khả thi của Chương trình. Về phân cấp, Đại biểu đề nghị cho phép địa phương điều chỉnh chi tiết trong phạm vi mà không làm tăng tổng mức đầu tư để tạo sự linh hoạt trong triển khai.

ĐBQH Lý Thị Lan (Tuyên Quang) chỉ ra điểm nghẽn lớn nhất hiện nay, đặc biệt là những địa phương ở khu vực miền núi, là vấn đề nhân lực thực thi ở cấp xã. Với tính chất lồng ghép nhiều mục tiêu, nguồn vốn của Chương trình MTQG, Đại biểu đề xuất giao cấp tỉnh làm đầu mối điều phối, tránh giao cho cấp xã khi năng lực quản lý đầu tư, đấu thầu, thanh quyết toán còn nhiều hạn chế.

Giải trình tại Phiên thảo luận ở Hội trường sáng ngày 2/12, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan khẳng định đánh giá “tỷ lệ vốn dành cho dân số và phát triển thấp” là không chính xác, khi Dự án thành phần 3 có kinh phí 29.668 tỷ đồng, chiếm 23,6% tổng mức đầu tư. Bà nhấn mạnh các dự án khác cũng có nội dung phục vụ mục tiêu dân số và phát triển. Chẳng hạn như Dự án 5 Truyền thông y tế, quản lý, theo dõi và giám sát thực hiện Chương trình được bố trí 1.500 tỷ đồng. Hay Dự án 4 Nâng cao chất lượng chăm sóc xã hội cho người yếu thế cũng đạt mục tiêu sửa chữa, xây mới bao nhiêu cơ sở bảo trợ, dưỡng lão…

Theo Bộ trưởng Đào Hồng Lan, Chương trình MTQG lấy người dân làm trung tâm nên đã có sự cân đối nguồn lực tương đối phù hợp. Trong quá trình xây dựng Chương trình, cơ quan chủ trì soạn thảo cũng đã phối hợp chặt chẽ với Bộ Tài chính và Kiểm toán Nhà nước để đảm bảo khả năng bố trí vốn cũng như hiệu quả đầu tư.

Hiện cả nước có 3 bệnh viện lão khoa, 14 bệnh viện tuyến Trung ương và 48 bệnh viện tuyến tỉnh có khoa lão. Bộ Y tế đang rà soát, điều chỉnh Quy hoạch mạng lưới cơ sở y tế đến 2030, tầm nhìn 2050 để phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp và dành nguồn lực cho phát triển khoa lão tuyến Trung ương. Khi quy hoạch này được phê duyệt, Bộ Y tế đề nghị các địa phương chủ động triển khai để đáp ứng nhu cầu chăm sóc người cao tuổi ngày càng tăng.

Về phân bổ ngân sách, Bộ Y tế cho biết ngân sách Trung ương dự kiến hỗ trợ 27 tỉnh; các địa phương sau khi nhận dự toán sẽ phân bổ chi tiết theo thẩm quyền của HĐND tỉnh. Quan điểm xuyên suốt là tăng cường phân cấp đi đôi với giám sát, tránh phát sinh thủ tục gây chậm tiến độ.

Liên quan cơ chế thu hút xã hội hoá cho phát triển cơ sở dưỡng lão, Luật Đầu tư đã quy định ưu đãi đối với lĩnh vực chăm sóc người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em. Dự thảo Nghị quyết về cơ chế, chính sách đột phá trong bảo vệ và nâng cao sức khỏe nhân dân tiếp tục đề xuất mở rộng ưu đãi về thuế và đất đai, tạo điều kiện để phát triển hệ thống dưỡng lão đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của xã hội.