 |
| Ảnh chỉ mang tính minh họa: Internet |
Tại Bình Định (nay là tỉnh Gia Lai), Gói thầu Toàn bộ khối lượng xây dựng công trình (GĐ1) thuộc Dự án Tuyến đường liên huyện từ thị trấn Phù Mỹ (huyện Phù Mỹ) đi xã Cát Minh (huyện Phù Cát) bị hủy thầu vào tháng 11/2024. Nguyên nhân được Thanh tra Sở Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) tỉnh Bình Định chỉ rõ là do đơn vị tư vấn đấu thầu (Công ty TNHH Tư vấn xây dựng Trường Thành) xây dựng hồ sơ mời thầu (HSMT) chưa phù hợp theo Mẫu số 3A ban hành kèm theo Thông tư số 06/2024/TT-BKHĐT khi đưa ra yêu cầu về nhân sự, thiết bị chưa phù hợp, dẫn đến 2 nhà thầu tham dự không đáp ứng được yêu cầu của HSMT. Tháng 6/2025, Gói thầu mới chọn được nhà thầu trúng thầu sau 2 lần đấu. Sai sót trong quá trình lập HSMT của đơn vị tư vấn là căn nguyên khiến Gói thầu trễ tiến độ 10 tháng.
Tại Bến Tre (nay là tỉnh Vĩnh Long), Dự án Cụm công nghiệp Tân Thành Bình cũng lâm vào tình trạng tương tự. Được mời thầu từ tháng 1 và hoàn tất phê duyệt nhà thầu trúng thầu vào tháng 3/2025, song 2 gói thầu xây lắp thuộc Dự án phải hủy kết quả do phát sinh kiến nghị về kết luận đánh giá của Tổ chuyên gia đấu thầu (Công ty TNHH MTV Tư vấn thiết kế và Đầu tư xây dựng - Bộ Quốc phòng). 2 gói thầu đã được mời thầu lại, đến nay vẫn chưa hoàn tất công tác lựa chọn nhà thầu.
Bên cạnh những trường hợp hủy thầu và được mời thầu lại ngay sau đó, có những gói thầu dang dở vẫn chưa thể tái khởi động sau thời gian dài. Đơn cử, tháng 1/2025, Gói thầu số 02 Mua sắm thiết bị dạy học lớp 7, lớp 10 cho 41 trường trên địa bàn tỉnh Sóc Trăng (nay là TP. Cần Thơ) do Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Sóc Trăng làm chủ đầu tư, giao Công ty CP Tư vấn Xây dựng Khánh Hưng tư vấn lập HSMT, đánh giá hồ sơ dự thầu (HSDT), bị hủy thầu do phát sinh kiến nghị của Công ty TNHH Thương mại & Dịch vụ Vũ Tịnh về kết quả lựa chọn nhà thầu. Theo kết luận của UBND tỉnh Sóc Trăng, HSDT của Nhà thầu đạt năng lực và kinh nghiệm, nhưng báo cáo đánh giá của Tổ chuyên gia kết luận Nhà thầu không đạt. Gói thầu đến nay chưa được tổ chức đấu thầu lại, trong khi các gói thầu mua sắm tập trung cùng thuộc Chương trình đổi mới sách giáo khoa giáo dục phổ thông giai đoạn 2022 - 2025 trên địa bàn đã chọn xong nhà thầu.
Một trong những tồn tại, hạn chế mà báo cáo công tác đấu thầu hàng năm của các địa phương thường đề cập là chất lượng của đội ngũ tư vấn đấu thầu.
Theo UBND tỉnh Ninh Thuận, tồn tại lớn nhất trong công tác đấu thầu năm 2024 trên địa bàn là tình trạng cài cắm trong HSMT gây hạn chế cạnh tranh; năng lực của một số chủ đầu tư, bên mời thầu, đơn vị tư vấn đấu thầu còn hạn chế.
Tại Đồng Tháp, qua kiểm tra công tác đấu thầu năm 2024, Sở KH&ĐT phát hiện một số thành viên tham gia tổ chuyên gia và tổ thẩm định trong quá trình lựa chọn nhà thầu không có chứng chỉ hành nghề hoạt động đấu thầu.
Tại Báo cáo về tình hình thực hiện công tác đấu thầu năm 2024 trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, Sở KH&ĐT nhìn nhận, một số đơn vị tư vấn đấu thầu thiếu kinh nghiệm làm ảnh hưởng đến chất lượng lập, thẩm định HSMT, đánh giá HSDT, thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu...
Những sai sót dù nhỏ trong quá trình lựa chọn nhà thầu thực tế lại gây ra những hệ lụy nghiêm trọng. Chia sẻ với phóng viên, một số chủ đầu tư cho biết, việc hủy thầu, tổ chức đấu thầu lại làm kéo dài thời gian lựa chọn nhà thầu, ảnh hưởng đến tiến độ khởi công, thi công và hoàn thành dự án. Điều này đặc biệt nghiêm trọng với các công trình giao thông, hạ tầng thiết yếu đang chịu sức ép về thời hạn giải ngân vốn đầu tư công. Bên cạnh đó, việc nhà thầu bị loại bởi các tiêu chí thiếu minh bạch hoặc kết luận đánh giá không có cơ sở dễ dẫn đến khiếu nại, tố cáo, thậm chí kiện tụng, làm tăng gánh nặng quản lý, giám sát cho chủ đầu tư, đồng thời ảnh hưởng đến hình ảnh, uy tín của cơ quan quản lý nhà nước tại địa phương. Sai sót trong tư vấn còn có thể khiến chủ đầu tư không chọn được nhà thầu thực sự có năng lực, hoặc loại các nhà thầu tốt vì tiêu chí không hợp lý. Nếu không được phát hiện kịp thời, đây là nguy cơ tiềm ẩn dẫn đến chất lượng thi công không đảm bảo.
Chuyên gia đấu thầu cho rằng, bên cạnh các biện pháp nâng cao năng lực và trách nhiệm của các đơn vị tư vấn đấu thầu, cơ quan quản lý nhà nước cần tăng cường kiểm tra, đánh giá chất lượng HSMT, siết chặt điều kiện hành nghề, có cơ chế xử lý nghiêm đối với những đơn vị tư vấn thực hiện sai quy định. Đồng thời, chủ đầu tư cần thận trọng hơn trong việc lựa chọn đơn vị tư vấn, tránh “mua rủi ro” trong cả quá trình thực hiện dự án.
Chuyên gia khuyến nghị, tiêu chuẩn của đội ngũ tư vấn đấu thầu đã được Chính phủ quy định chi tiết tại Điều 19 Nghị định số 24/2024/NĐ-CP. Theo đó, khi lựa chọn, chỉ định tổ chuyên gia, tổ thẩm định, chủ đầu tư cần thẩm tra kỹ lưỡng các điều kiện năng lực, kinh nghiệm theo đúng quy định. Chỉ khi các đơn vị tư vấn làm việc đúng trách nhiệm và đủ năng lực, công tác đấu thầu mới đảm bảo được tính minh bạch, công bằng, hiệu quả, góp phần nâng cao chất lượng công trình và hiệu quả đầu tư công.
