Hàng nghìn dự án chậm tiến độ, phải điều chỉnh

Năm 2023 có 5.507 dự án đầu tư công phải điều chỉnh, chiếm 7,7% tổng số dự án thực hiện trong kỳ. Ảnh: Lê Tiên

Báo cáo giám sát, đánh giá tổng thể đầu tư năm 2023 đã được Bộ Kế hoạch và Đầu tư (KH&ĐT) báo cáo Thủ tướng Chính phủ tháng 11/2024. Tổng hợp từ 116 cơ quan có báo cáo, Bộ KH&ĐT cho biết, trong năm 2023, có 71.857 dự án thực hiện đầu tư, trong đó 50,8% là dự án chuyển tiếp, 49,2% là dự án khởi công mới. Số dự án kết thúc đầu tư đưa vào khai thác sử dụng là 32.669 dự án.

Bộ KH&ĐT đánh giá, năm 2023, đầu tư từ nguồn vốn nhà nước đã phát huy vai trò tích cực trong điều kiện nền kinh tế còn nhiều khó khăn, thực sự là động lực quan trọng góp phần thúc đẩy tăng trưởng và chuyển đổi cơ cấu nền kinh tế, có tác động lan tỏa, nhất là đối với các dự án phát triển kết cấu hạ tầng giao thông, năng lượng… Vốn ngân sách nhà nước năm 2023 được bố trí bảo đảm tập trung, trọng tâm, trọng điểm, tăng cường đầu tư cho kết cấu hạ tầng. Cải cách thể chế đầu tư công tiếp tục được quan tâm.

Tuy nhiên, trong bức tranh chung, số dự án chậm tiến độ trong năm 2023 còn khá nhiều, với 2.848 dự án, chiếm 4% số dự án thực hiện đầu tư trong kỳ. Các nguyên nhân chậm tiến độ chủ yếu là do công tác giải phóng mặt bằng (1.598 dự án); vướng mắc thủ tục đầu tư (315 dự án); bố trí vốn không kịp thời (447 dự án); do năng lực của chủ đầu tư, ban quản lý dự án, nhà thầu (95 dự án); do các nguyên nhân khác (934 dự án). Cùng với đó, có 5.507 dự án phải điều chỉnh, chiếm 7,7% tổng số dự án thực hiện trong kỳ, trong đó chủ yếu điều chỉnh mục tiêu, quy mô đầu tư, điều chỉnh tiến độ đầu tư, vốn đầu tư...

Những con số này tăng so với một số năm gần đây. Theo báo cáo năm 2022, số dự án chậm tiến độ là 2.086 dự án, chiếm 2,9% số dự án thực hiện đầu tư trong kỳ; 3.673 dự án phải điều chỉnh, chiếm 5,2% tổng số dự án thực hiện trong kỳ. Năm 2020, con số tương tự lần lượt là 1.867 dự án, chiếm 2,6% và 3.342 dự án, chiếm 4,7% số dự án thực hiện trong kỳ.

Nhiều quy định tại Luật Đầu tư công (sửa đổi) được kỳ vọng sẽ tháo gỡ vướng mắc, thúc đẩy tiến độ thực hiện, giải ngân dự án đầu tư công. Ảnh: Nhã Chi

Một số nguyên nhân, hạn chế được Bộ KH&ĐT chỉ ra là công tác lập kế hoạch đầu tư vốn ngân sách nhà nước hàng năm vẫn là khâu yếu, chưa sát với khả năng thực hiện; công tác triển khai, hoàn thiện thủ tục đầu tư mặc dù đã được quan tâm chỉ đạo quyết liệt, nhưng nhiều dự án vẫn còn chậm. Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng gặp nhiều khó khăn, vướng mắc về đơn giá, chồng chéo giữa các quy hoạch…, dẫn đến nhiều dự án chậm giải phóng mặt bằng, chậm tiến độ. Tình trạng thiếu đất, cát và nguyên, nhiên vật liệu thi công ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện và giải ngân công trình. Quy định pháp luật còn chồng chéo, bất cập, cần tiếp tục nghiên cứu sửa đổi để phù hợp điều kiện thực tế. Còn tình trạng cán bộ, công chức, viên chức có biểu hiện né tránh, đùn đẩy công việc, sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám tham mưu, đề xuất xử lý công việc…

Dự án chậm tiến độ, điều chỉnh nhiều lần đã được chỉ ra là nguyên nhân dẫn đến đội vốn, giảm hiệu quả đầu tư ở nhiều dự án và hiệu quả đầu tư công nói chung.

Thực tế năm 2024, những hạn chế trên vẫn tồn tại, tác động đến tình hình giải ngân, thực hiện dự án đầu tư công. Việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy giải ngân đầu tư công đang được Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo quyết liệt, phấn đấu năm 2024 phải giải ngân được ít nhất 95% kế hoạch vốn, đi đôi với nâng cao hiệu quả, chất lượng đầu tư.

Trong đó, Luật Đầu tư công (sửa đổi) đã được trình Quốc hội tại Kỳ họp thứ 8 với dự kiến được biểu quyết thông qua vào ngày 29/11/2024, kỳ vọng sẽ tháo gỡ được nhiều vướng mắc để thúc đẩy tiến độ dự án đầu tư công. Nhiều quy định sửa đổi được đại biểu Quốc hội, các địa phương, bộ ngành đánh giá cao là tách giải phóng mặt bằng thành dự án độc lập; phân cấp, phân quyền mạnh mẽ hơn cho địa phương; đơn giản hóa các thủ tục đầu tư… Cùng với đó, theo các ý kiến, phải tiếp tục sửa đổi đồng bộ cả pháp luật liên quan, nhất là về đất đai, tài nguyên môi trường, xây dựng…, và hơn hết là nâng cao trách nhiệm cá nhân, hiệu quả công tác tổ chức thực hiện.

Thông tin tại Quốc hội, Bộ trưởng Bộ KH&ĐT Nguyễn Chí Dũng chia sẻ, một trong những kinh nghiệm của các nước làm dự án rất nhanh là đẩy mạnh phân cấp, phân quyền cho địa phương. Đó cũng là tinh thần chung của Trung ương Đảng, của Quốc hội và Chính phủ hiện nay. Trung ương, Quốc hội, Chính phủ tập trung giữ vai trò kiểm soát, kiến tạo, tăng cường hoàn thiện thể chế và làm rõ các trách nhiệm, kiên quyết cắt giảm, đơn giản hóa các thủ tục hành chính; giảm xin - cho, giảm “quyền anh, quyền tôi”, đùn đẩy, né tránh.