Giữ vững niềm tin trên sân chơi đấu thầu

Niềm hạnh phúc của người làm báo trong lĩnh vực vừa khó, vừa “khô”

Mới đây, tôi được Ban Biên tập phân công tìm hiểu, xác minh thông tin qua lá đơn tố cáo của một nhà thầu giấu tên. Nội dung tố cáo dấu hiệu tham nhũng nạo vét có tổ chức tại Tổng công ty Bảo đảm an toàn hàng hải miền Nam (VMS-South). Đây là một nhiệm vụ khá thử thách không chỉ bởi vấn đề tố cáo rất nghiêm trọng với giá trị các gói thầu lên tới hàng ngàn tỷ đồng mà còn vì nếu thu thập, xử lý thông tin không cẩn trọng sẽ dẫn tới bài báo thiếu khách quan, võ đoán. Hệ quả có thể gây ảnh hưởng đến uy tín của nhiều cơ quan quản lý nhà nước và nhà thầu. Trong khi đó, tài liệu phóng viên có được chỉ là lá đơn mà không có đầu mối thông tin tố cáo cũng như bất cứ hồ sơ thầu nào để quy chiếu.

Để tìm hiểu bản chất sự việc, mất gần 2 tháng, tôi đã có nhiều chuyến công tác từ TP.HCM tới tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu thực hiện nhiều cuộc phỏng vấn với các chủ thể liên quan tới nội dung tố cáo. Nhằm đảm bảo tính khách quan, phóng viên phải tìm kiếm và phân tích khối lượng hàng trăm trang dữ liệu về các gói thầu, kết quả lựa chọn nhà thầu trong thời gian nhiều năm do VMS-South mời thầu, đồng thời lọc dữ liệu các gói thầu có nhà thầu bị tố cáo trúng thầu. Đặc biệt, dữ liệu sau khi được lọc trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia chúng tôi tỉ mỉ đối chứng, xác thực với các đối tượng bị tố cáo.

Sau quá trình dài thu thập dữ liệu từ các nguồn, rà soát, đối chiếu cẩn trọng, kỹ lưỡng từng nhân sự trong các danh sách dữ liệu với danh tính nhân thân trong đơn tố cáo để xác minh thông tin tố cáo các cá nhân làm việc trong doanh nghiệp nhà thầu có quan hệ nhân thân với bên mời thầu; có hay không sở hữu chéo giữa bên mời thầu, nhà thầu và cơ quan quản lý nhà nước về hàng hải; và có hay không việc vi phạm quy định đấu thầu về xung đột lợi ích.

Với khối lượng lớn dữ liệu thu thập được, qua phân tích đã có đủ cơ sở xác định phần lớn nội dung đơn tố cáo là không có cơ sở. Sau đó, một tác phẩm báo chí đã được thực hiện và đăng tải góp phần làm rõ những nghi vấn khuất tất trong đấu thầu tại VMS-South.

Trên đây chỉ là một trong rất nhiều câu chuyện hàng ngày mà những người làm báo về đấu thầu thực hiện. Để mang tới cho độc giả thông tin chính xác, có căn cứ, bằng chứng rõ ràng, khách quan, trung thực và không quy chụp võ đoán, chúng tôi hiểu rằng bên cạnh sự cố gắng trau dồi kiến thức về đấu thầu luôn cần sự bền bỉ, nỗ lực vượt qua khó khăn. Cũng bởi vậy, nhiều năm qua, thông tin Báo Đấu thầu truyền tải hàng ngày được đông đảo công chúng, đặc biệt là giới nhà thầu, chủ đầu tư, bên mời thầu và những người làm công tác đấu thầu đón nhận nhiệt thành. Đó chính là niềm hạnh phúc của những người làm báo về lĩnh vực đấu thầu, vừa khô, vừa khó!

Ngọc Tuấn

Hành trình làm rõ bất thường tại gói thầu ở Thanh Hóa

Giữa tháng 11 năm ngoái, phóng viên được cơ quan giao tìm hiểu việc một nhà thầu phản đối kết quả lựa chọn nhà thầu (KQLCNT) Gói thầu số 03 Thi công xây dựng và lắp đặt thiết bị (bao gồm cả chi phí nghiệm thu đóng điện) thuộc Dự án Hạ tầng kỹ thuật khu dân cư Đầm Bối, thôn Tân Minh, thị trấn Triệu Sơn, huyện Triệu Sơn, tỉnh Thanh Hóa.

Nhận tài liệu, sau đó sắp xếp công việc, phóng viên bắt đầu đọc văn bản kiến nghị, “note” vào sổ tác nghiệp 3 thông tin phản ánh cần được làm rõ.

Một là, BMT cố tình không đăng hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công khi phát hành HSMT qua mạng. Gói thầu áp dụng đấu thầu rộng rãi qua mạng nhưng nhà thầu phải đến trụ sở cơ quan Chủ đầu tư để nhận bản vẽ thiết kế.

Hai là, HSMT yêu cầu nhà thầu phải có xe hút bùn, xe téc chở chất thải trong khi phạm vi công việc Gói thầu không có phần việc sử dụng đến những phương tiện này.

Ba là, có dấu hiệu thông thầu, có hành vi đe dọa nhà thầu từ phía đơn vị tư vấn, văn bản yêu cầu làm rõ HSDT do tư vấn đấu thầu ký không đúng vai trò, chức năng theo quy định.

Sau khi “note” thông tin, phóng viên mở trang web Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia để tìm hiểu các thông tin liên quan đến Gói thầu, từ HSMT, giá gói thầu, nguồn vốn thực hiện, KQLCNT...

Dừng lại ở “note” đầu tiên về việc BMT không đăng hồ sơ thiết kế, bản vẽ thi công khi phát hành HSMT, click chuột máy tính bấm vào phần bản vẽ thiết kế đính kèm HSMT thì không thấy tệp (file) dữ liệu. Kiểm tra nhiều lần, kết quả đều giống thông tin Nhà thầu phản ánh. Để “ăn chắc”, theo thói quen, phóng viên chụp lại màn hình máy tính về tình trạng của HSMT trên Hệ thống.

Tiếp tục kiểm chứng, một mặt, phóng viên liên hệ với Nhà thầu phản ánh để xác thực kiến nghị; mặt khác liên hệ với CĐT/BMT để làm rõ. Qua trao đổi, Chủ tịch UBND thị trấn Triệu Sơn khẳng định rằng HSMT được đăng tải đầy đủ và công khai.

Liên hệ với đơn vị tư vấn lập HSMT, đánh giá HSDT, lãnh đạo đơn vị này chỉ cung cấp bản chụp file hồ sơ thiết kế được cho là đã đăng tải công khai trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia. Quay trở lại Hệ thống, phóng viên tiếp tục kiểm tra lại tình trạng về hồ sơ bản vẽ thiết kế và tại thời điểm đó file hồ sơ thiết kế của Gói thầu vẫn bị lỗi, không tải về được.

Phóng viên tiếp tục liên hệ với Trung tâm Đấu thầu qua mạng quốc gia - đơn vị vận hành Hệ thống để làm rõ thêm thông tin. Theo đó, ở thời điểm Gói thầu phát hành HSMT, Trung tâm đã nhận được phản ánh của BMT về việc tải file hồ sơ thiết kế lên Hệ thống. Trung tâm đã kiểm tra các yếu tố kỹ thuật và xác định file Hồ sơ thiết kế đính kèm HSMT của Gói thầu bị lỗi trong quá trình đính kèm file từ máy tính của BMT. Theo đó, Cơ quan đã ra thông báo với BMT về tình trạng lỗi nêu trên và đề nghị BMT gia hạn để sửa đổi HSMT, đồng thời đính kèm lại Hồ sơ thiết kế nhưng BMT không thực hiện việc sửa đổi và tiến hành mở thầu trong ngày. Trung tâm cũng khẳng định, nếu phản ánh của Nhà thầu chính xác thì đây là hành vi vi phạm pháp luật về đấu thầu.

Cùng với đó, phóng viên cũng kết nối với các chuyên gia về đấu thầu để làm rõ 2 nội dung tiếp theo đã được “note” ở trên.

Qua thu thập thông tin, bằng 4 - 5 tin/bài liên tiếp trong suốt hơn 1 tháng về những diễn biến liên quan vụ việc, nhất là sự vào cuộc của cơ quan chức năng, cuối cùng CĐT hủy kết quả LCNT; tổ chức kiểm tra, rà soát, bổ sung hoàn chỉnh HSMT; tổ chức đấu thầu lại theo đúng quy định. CĐT cũng tổ chức kiểm điểm trách nhiệm của tập thể, cá nhân liên quan đến công tác LCNT gói thầu này.

Qua câu chuyện này, phóng viên nhận thấy kiểm chứng kỹ lưỡng là điều không bao giờ thừa bởi trong lĩnh vực đấu thầu mỗi chi tiết, con số đều có thể dẫn tới quyết định ảnh hưởng đến cục diện cuộc thầu.

Việt Anh

Liên tục đeo bám, cập nhật diễn biến của gói thầu

Khai thác, tìm hiểu, xử lý thông tin về hoạt động đấu thầu là một quá trình rất cần sự cẩn trọng, tỉnh táo. Khi công tác đấu thầu đã được triển khai hầu hết qua mạng, việc tác nghiệp của phóng viên càng cần được hoàn thiện hơn về kỹ năng, thao tác, luôn cập nhật những thay đổi từ bên mời thầu (BMT), chủ đầu tư (CĐT) liên quan đến gói thầu nhằm thông tin khách quan, đầy đủ, trung thực trong bài viết.

Thực tế, việc cập nhật kịp thời các thay đổi của hồ sơ mời thầu (HSMT) cũng là một áp lực của các phóng viên theo dõi hoạt động đấu thầu. Bởi những thay đổi này do BMT chủ động cập nhật bất kể vào thời điểm nào trước 3 ngày có thời điểm đóng thầu. Trong khi đó, việc điều chỉnh, cập nhật HSMT phần lớn chỉ liên quan đến vài nội dung nhỏ trong hàng trăm trang của HSMT. Nếu chủ quan, không nắm được những điều chỉnh, có thể dẫn đến phản ánh không đầy đủ, khách quan về cuộc thầu.

Để tổ chức lựa chọn thành công một gói thầu là kết quả của tập thể CĐT, BMT, tư vấn, tổ chuyên gia. Đồng thời, việc trúng thầu cũng như thực hiện hợp đồng thành công là quá trình cạnh tranh quyết liệt, nhiều công sức với kinh phí lớn của nhà thầu. Do đó, phóng viên khi khai thác thông tin về quá trình này luôn tự đặt cho mình nguyên tắc: cẩn trọng, liên tục cập nhật, đối chiếu, rà soát và đeo bám người có trách nhiệm để phản ánh khách quan, trung thực.

Văn Huyền

Nỗ lực đưa vụ việc vi phạm ra ánh sáng

Sau hơn 8 tháng diễn ra sự việc cản trở nhà thầu nộp HSDT, các cơ quan chức năng tỉnh Khánh Hòa đã làm rõ, truy trách nhiệm của đối tượng đứng đằng sau dàn dựng vụ ngăn cản nhà thầu nộp HSDT tại Gói thầu số 9 Xây lắp thuộc Dự án Kè, đập ngăn mặn sông Đá Hàn, phường Ninh Đa và xã Ninh Phú, thị xã Ninh Hòa xảy ra vào ngày 23/8/2021. Trong hơn 10 năm làm phóng viên theo dõi Đường dây nóng của Báo Đấu thầu, đây có lẽ là vụ việc cản trở nhà thầu nộp HSDT đầu tiên được đưa ra “ánh sáng”, có phán xử cuối cùng đối với tổ chức, cá nhân có hành vi vi phạm liên quan.

Cụ thể, tại gói thầu nêu trên, sau khi bị cản trở, khống chế nộp HSDT tại Tầng 2 của Tòa nhà là trụ sở làm việc của Ban Quản lý dự án các công trình xây dựng Ninh Hòa, nhà thầu đã “cầu cứu” và phản ánh đến Giám đốc Ban nhưng không thành nên đã trình báo sự việc đến cơ quan chức năng, đề nghị Công an tỉnh Khánh Hòa, Công an thị xã Ninh Hòa xác minh, làm rõ hành vi cướp HSDT và làm rõ trách nhiệm của các cá nhân liên quan; đề nghị UBND tỉnh Khánh Hòa, Sở Kế hoạch và Đầu tư Khánh Hòa xem xét quy trình đấu thầu.

Sau khi hủy thầu và tổ chức đấu thầu lại gói thầu nêu trên, những dấu hiệu “vào cuộc” xử lý của các cơ quan chức năng ở địa phương có vẻ mờ nhạt. Nhiều tháng trôi qua nhưng vụ việc vẫn chưa được làm rõ. Khi phóng viên liên lạc lại với nhà thầu bị hại để tìm hiểu thêm thông tin liên quan vụ việc thì lãnh đạo đã không dùng số điện thoại cũ, người trực tiếp tham gia việc nộp HSDT hôm đó cũng “biệt tăm”. Không từ bỏ hy vọng “đi đến tận cùng” sự việc, phóng viên vẫn thường xuyên liên lạc với lãnh đạo các cơ quan chức năng ở tỉnh Khánh Hòa để hỏi về tình hình làm rõ vụ việc, đồng thời liên tục phản ánh diễn tiến tiếp theo như: nhà thầu nào tham gia đấu thầu lại, nhà thầu nào trúng thầu, giữa các nhà thầu có mối quan hệ ra sao. Theo ông Lê Văn Tăng - nguyên Cục trưởng Cục Quản lý đấu thầu thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sự vào cuộc của báo chí đã tạo ra sức ép lớn buộc các cơ quan chức năng của tỉnh Khánh Hòa phải xử lý vụ việc.

Kết quả, sau hơn 8 tháng, nhà thầu “đạo diễn” vụ cản trở nộp HSDT trong lần đấu thầu đầu tiên được cơ quan chức năng tỉnh Khánh Hòa xác định là ông Võ Xuân Hải - Giám đốc Công ty TNHH Xây dựng IVCON. Cá nhân ông Hải cùng Công ty đã bị thông báo cấm thầu 3 năm. Kết cục này đã đáp ứng nhu cầu làm rõ thông tin của đông đảo bạn đọc, cộng đồng nhà thầu và những người yêu công lý trong đấu thầu.

Nhiều nhà thầu chia sẻ rằng việc cấm thầu 3 năm đối với Công ty TNHH Xây dựng IVCON là nhẹ so với mức độ hành vi vi phạm, song đây vẫn là tín hiệu đáng ghi nhận bởi tính thượng tôn pháp luật trong đấu thầu được coi trọng.

Khánh Ngọc