 |
| Vật liệu xây dựng được sử dụng cho các tòa nhà và kết cấu hạ tầng chiếm hơn 15% tổng lượng khí thải nhà kính trên toàn thế giới. Ảnh: Song Lê |
Theo bà Nguyễn Thị Thùy Linh, đại diện Viện Vật liệu xây dựng (Bộ Xây dựng), vật liệu xây dựng được sử dụng cho các tòa nhà và kết cấu hạ tầng chiếm hơn 15% tổng lượng khí thải nhà kính trên toàn thế giới. Ngành xi măng, thành phần chính trong bê tông, chiếm khoảng 7 - 8 % tổng phát thải CO2 toàn cầu.
Tại Việt Nam, sản xuất vật liệu xây dựng là một trong hai nhóm nguồn phát thải lớn nhất trong ngành xây dựng, riêng sản xuất vật liệu xây dựng đạt 101,89 triệu tấn CO2-eq (CO2 tương đương) vào năm 2022. Sản xuất xi măng chiếm khoảng 90% tổng phát thải vật liệu xây dựng vào năm 2022.
Đại diện Bộ Xây dựng cho biết, Việt Nam thể hiện rõ cam kết phát triển bền vững thông qua việc hoàn thiện khung pháp lý, chính sách và công cụ quản lý môi trường trong ngành vật liệu xây dựng, gồm: chiến lược tăng trưởng xanh, cam kết đạt phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050… Tại báo cáo quốc gia tự nguyện gửi Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu, lĩnh vực xây dựng được giao mục tiêu giảm gần 80 triệu tấn CO2. Kế hoạch này dựa trên 7 nhóm giải pháp, gồm 5 giải pháp về sử dụng năng lượng và 2 giải pháp liên quan tới quy trình công nghiệp, đặc biệt gắn với sản xuất vật liệu xây dựng.
Theo Kế hoạch hành động của ngành xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, ngành đặt mục tiêu hoàn thiện tiêu chuẩn sản phẩm xanh, phát thải carbon thấp cho các sản phẩm vật liệu xây dựng (xi măng, vật liệu ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng) và vật liệu tái chế từ phế thải xây dựng và công nghiệp... Đồng thời, đến năm 2030, ít nhất 25% vật liệu xây dựng sản xuất trong nước được chứng nhận sản phẩm xanh. Để đạt được các mục tiêu trên, việc sử dụng vật liệu xanh phải trở thành nhiệm vụ trong quá trình chuẩn bị dự án xây dựng bằng nguồn vốn đầu tư công.
Theo ông Douglas Lee Snyder đại diện VGBC (Hội đồng Công trình xanh Việt Nam), ngành xây dựng đang đứng trước áp lực chuyển đổi mạnh mẽ sang mô hình tuần hoàn để giảm phát thải và bảo vệ tài nguyên. Trong hoạt động xây dựng, chứng nhận sản phẩm xanh LOTUS (LGP) là công cụ quan trọng giúp Việt Nam hòa nhập chuỗi cung ứng vật liệu xanh toàn cầu, đồng thời hỗ trợ doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững.
Theo Kế hoạch hành động của ngành xây dựng ứng phó với biến đổi khí hậu giai đoạn 2022 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050, ngành đặt mục tiêu hoàn thiện tiêu chuẩn sản phẩm xanh, phát thải carbon thấp cho các sản phẩm vật liệu xây dựng (xi măng, vật liệu ốp lát, sứ vệ sinh, kính xây dựng) và vật liệu tái chế từ phế thải xây dựng và công nghiệp...
Theo các chuyên gia, để đẩy mạnh ứng dụng vật liệu xanh, ngoài quy định pháp luật về xây dựng, cần sự hưởng ứng tích cực từ các chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng. Thực tế, yếu tố môi trường (chất lượng không khí, nước, năng lượng, phát thải nhà kính) là yếu tố quan trọng của đấu thầu bền vững/đấu thầu xanh được quy định trong chính sách đấu thầu. Theo đó, đấu thầu xanh sẽ giúp chủ đầu tư mua sắm hàng hóa/dịch vụ phù hợp với các mục tiêu bền vững của quốc gia, những sản phẩm thân thiện với môi trường, giảm phát thải, hỗ trợ kinh tế tuần hoàn, khuyến khích phát triển công nghệ xanh và đổi mới sáng tạo…
Tuy vậy, gánh nặng chi phí trong bối cảnh ngân sách hạn chế đã và đang khiến nhiều chủ đầu tư dè dặt trong việc ưu tiên mua sắm xanh. Theo bà Phạm Minh Yến, Phó Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ đấu thầu, dù khó khăn nhưng phải kiên trì theo đuổi con đường mua sắm xanh vì đây là “chìa khóa” biến chi tiêu công thành động lực thúc đẩy phát triển bền vững. Pháp luật đã quy định rõ về chính sách đấu thầu xanh. Do đó, khi xây dựng các tiêu chí của hồ sơ mời thầu, cần xây dựng các tiêu chí sử dụng nhãn sinh thái trong quy trình đấu thầu.
Chính sách thực hiện công trình xanh tại Việt Nam hiện mới dừng ở mức khuyến khích, nhiều chủ đầu tư cũng như nhà thầu chưa hiểu rõ về công trình xanh, vật liệu xanh. Do đó, cần có lộ trình, chỉ tiêu cụ thể giao cho các địa phương, khi thực thi các công trình đầu tư công như bệnh viện, trường học… cần áp dụng chứng chỉ xanh, từ đó tạo cú hích cho thị trường vật liệu xây dựng xanh.
Đại diện Hiệp hội Nhà thầu xây dựng TP.HCM cho rằng, cần tăng cường các công cụ chứng nhận, xây dựng tiêu chuẩn đánh giá xanh cập nhật đồng thời với đơn giá vật liệu xây dựng cơ bản để trao quyền cho chủ đầu tư khi lập dự toán với mục tiêu đấu thầu bền vững. Đặc biệt, cần tuyên truyền tốt đến từng chủ đầu tư, nhà thầu xây dựng về ưu điểm, vai trò quan trọng của vật liệu xanh đối với từng công trình.
