Chỉ định thầu chiếm số lượng lớn nhất
Theo Báo cáo, năm 2018 các đơn vị trong Bộ Quốc phòng đã tổ chức lựa chọn nhà thầu 9.940 gói thầu, tăng rất nhiều so với năm 2017 (3.001 gói thầu). Tổng giá trị các gói thầu là 45.088 tỷ đồng, tổng giá trúng thầu là 44.370 tỷ đồng; giá trị chênh lệch giảm 718 tỷ đồng (1,59%), thấp hơn so với năm 2017 (1,7%).
Bộ Quốc phòng báo cáo, so với năm 2017, hoạt động lựa chọn nhà thầu của Bộ năm 2018 tăng cả về số lượng gói thầu, tổng giá gói thầu và tổng giá trúng thầu, nhưng tỷ lệ tiết kiệm giảm ở cả các gói thầu sử dụng vốn nhà nước cho mục tiêu đầu tư phát triển và mua sắm tài sản nhằm duy trì hoạt động thường xuyên.
Đáng chú ý, hình thức đấu thầu rộng rãi lại có tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu thấp so với nhiều hình thức khác, chỉ đạt 1,65% so với giá gói thầu, trong khi năm 2017 là 1,71%. Hình thức chỉ định thầu – chiếm số lượng gói thầu và tổng giá gói thầu, tổng giá trúng thầu lớn nhất, đạt tỷ lệ tiết kiệm 1,88%, thấp hơn con số 2,06% của năm 2017. Các hình thức chào hàng cạnh tranh, mua sắm trực tiếp, đấu thầu hạn chế cũng có tỷ lệ tiết kiệm rất thấp, lần lượt là 1,09%, 0,11% và 0,63%. Hình thức tự thực hiện có tỷ lệ tiết kiệm cao nhất là 4,04%.
Nếu xét theo lĩnh vực, mua sắm hàng hóa có số gói thầu và tổng giá gói thầu lớn nhất, tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu trong lĩnh vực này là 1,48%. Lĩnh vực xây lắp có tổng giá gói thầu đứng thứ hai, đạt tỷ lệ tiết kiệm 1,52%. Lĩnh vực tư vấn, dịch vụ phi tư vấn có tỷ lệ tiết kiệm cao hơn, theo thứ tự đạt 3,91% và 3,44%, tuy nhiên tổng giá gói thầu trong 2 lĩnh vực này chỉ chiếm khoảng 4%...
Bộ Quốc phòng cho rằng, tỷ lệ tiết kiệm sau đấu thầu năm 2018 chưa đạt được như kỳ vọng là tương đương với tỷ lệ chung của cả nước. Trong đó có nguyên nhân do một số cơ quan, đơn vị chưa chỉ đạo quyết liệt, chưa có biện pháp hữu hiệu để nâng cao hiệu quả, tăng tỷ lệ tiết kiệm qua đấu thầu, hạn chế những hình thức lựa chọn nhà thầu kém cạnh tranh như chỉ định thầu.
Số lượng gói thầu năm 2018 của Bộ Quốc phòng phân chia theo hình thức lựa chọn nhà thầu
Nhiều vi phạm chưa được giải quyết triệt để
Theo Báo cáo, việc tuân thủ các quy định của pháp luật về đấu thầu đã được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng quyết liệt, sâu sát chỉ đạo thực hiện. Vì vậy, công tác đấu thầu trong Bộ Quốc phòng cơ bản tuân thủ theo đúng trình tự, thủ tục theo quy định.
Tuy nhiên, Bộ Quốc phòng cũng nhìn nhận, chỉ ra nhiều vi phạm trong đấu thầu tại các đơn vị thuộc Bộ. Những hành vi, vi phạm tại nhiều đơn vị chưa được giải quyết triệt để và diễn biến phức tạp. Một số đơn vị cố tình chia nhỏ gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu hoặc hình thức kém cạnh tranh hơn đấu thầu rộng rãi, tổng hợp các nội dung công việc khác nhau về tính chất kỹ thuật vào một gói thầu để định hướng tới một hoặc một số nhà thầu nhất định. Quá trình đánh giá hồ sơ dự thầu (HSDT), hồ sơ đề xuất (HSĐX) còn mang tính chủ quan, không minh bạch nhằm cố tình loại nhà thầu vì những sai sót không nghiêm trọng, bỏ qua sai sót nghiêm trọng đối với những nhà thầu “ruột”…
Báo cáo cũng chỉ ra tình trạng cản trở nhà thầu mua hồ sơ mời thầu (HSMT) và nộp HSDT như dùng nhiều lý do để hạn chế bán HSMT, địa điểm và số điện thoại của người có trách nhiệm phát hành HSMT không cụ thể, rõ ràng, không đúng, bán HSMT tại địa điểm nhà thầu không thể mua được, không theo thông báo mời thầu, mời chào hàng. Ngược lại, từ phía nhà thầu có hành vi cản trở cuộc thầu như cố tình bỏ giá thấp, kiến nghị liên tục, không xác đáng đến các cấp để tạo áp lực cho chủ đầu tư, bên mời thầu, gây cản trở, kéo dài thời gian trong đấu thầu.
Thực tế trong năm qua, Báo Đấu thầu đã tiếp nhận nhiều phản ánh của nhà thầu về khó khăn khi đi mua HSMT gói thầu được tổ chức đấu thầu rộng rãi tại một số đơn vị thuộc Bộ Quốc phòng. Chỉ riêng việc qua được cổng Bộ để vào mua HSMT đối với một số nhà thầu đã là hết sức khó khăn, khiến họ phải chào thua khi chưa đến “vòng gửi xe”.
Hy vọng với những giải pháp mà Bộ Quốc phòng đưa ra trong Báo cáo công tác đấu thầu năm 2018, trong thời gian tới các nhà thầu sẽ dễ dàng hơn khi mua HSMT, tham gia các gói thầu tổ chức đấu thầu rộng rãi của Bộ này. Khi mức độ cạnh tranh được nâng lên thì hiệu quả của đấu thầu rộng rãi - vốn đang có tỷ lệ tiết kiệm rất thấp như Báo cáo đã chỉ ra - sẽ có cơ hội được nâng lên.
