Thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư: Cải cách để không là rào cản

Luật Đầu tư được sửa đổi theo hướng tăng cường phân cấp thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư để tiết kiệm thời gian thực hiện dự án đầu tư kinh doanh. Ảnh: Gia Khoa

Một trong những vấn đề thu hút sự quan tâm lớn nhất khi xây dựng Luật Đầu tư (thay thế) là việc giữ hay bỏ thủ tục CTCTĐT. Trong quá trình xây dựng Luật, Bộ Tài chính đã nhận được ý kiến góp ý của nhiều bộ, ngành, địa phương, trong đó nhiều đơn vị lựa chọn phương án duy trì thủ tục CTCTĐT, thu hẹp phạm vi, đơn giản hóa quy trình thủ tục và tăng cường phân cấp, phân quyền.

Một số ý kiến đề xuất bãi bỏ thủ tục CTCTĐT để giảm rào cản đầu tư do đây là thủ tục không rõ mục tiêu quản lý, không hiệu quả, không thể tiên liệu trước và chồng chéo, trùng lặp với nhiều quy định khác… Tuy nhiên, cũng có nhiều ý kiến cho rằng, nếu bỏ thủ tục CTCTĐT sẽ tiềm ẩn rủi ro về quản lý nhà nước, gây thiệt hại cho doanh nghiệp, làm ảnh hưởng đến môi trường đầu tư kinh doanh.

Theo Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Ninh Bình, thủ tục CTCTĐT cần được duy trì đối với các dự án có tác động lớn đến môi trường, quốc phòng, an ninh, tuy nhiên, cần thu hẹp phạm vi, chuyển sang cơ chế hậu kiểm.

Bộ Khoa học và Công nghệ cho rằng, việc thực hiện thủ tục CTCTĐT chỉ nên áp dụng đối với các dự án có khả năng tác động lớn đến môi trường, dự án có quy mô kinh tế đặc biệt lớn, có khả năng ảnh hưởng đến quốc phòng an ninh, sử dụng nhiều tài nguyên, dự án đầu tư lớn trong các lĩnh vực quan trọng… thuộc thẩm quyền của Quốc hội. Cần đơn giản hóa thủ tục hành chính bằng cách thu hẹp các dự án thuộc diện phải thực hiện thủ tục này.

Cũng tán thành phương án duy trì thủ tục CTCTĐT, Đoàn ĐBQH tỉnh Phú Thọ lưu ý, quy định phân cấp thẩm quyền CTCTĐT đã được Chính phủ đề xuất trong các lần sửa đổi Luật năm 2024, 2025. Tuy nhiên, trong điều kiện thực tiễn hiện nay, có ý kiến băn khoăn về năng lực chuyên môn, kinh nghiệm của địa phương trong thẩm định, phê duyệt các dự án có quy mô lớn, quan trọng. Vì vậy, đề nghị trong Dự thảo Tờ trình và báo cáo đánh giá tác động của chính sách làm rõ hơn sự phù hợp của chính sách với khả năng đáp ứng về năng lực, điều kiện thực hiện của địa phương, nhất là trong bối cảnh chính quyền địa phương 2 cấp mới đi vào vận hành. Đồng thời, đề nghị Ban soạn thảo bổ sung cơ chế tăng cường giám sát, hậu kiểm của Trung ương để kiểm soát việc phê duyệt của địa phương.

Đoàn ĐBQH TP. Huế đề nghị bổ sung quy định về các dự án không phải thực hiện thủ tục CTCTĐT để thuận lợi hơn trong triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, những điều kiện ràng buộc và quy trình thủ tục không chỉ nằm ở Luật Đầu tư mà ở các luật và văn bản dưới luật khác có liên quan, nên Ban soạn thảo cần tiếp tục rà soát để có sự điều chỉnh, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất, đơn giản và hiệu quả cao trong việc quản lý đầu tư.

Sở Tài chính một số địa phương đề xuất không thực hiện thủ tục CTCTĐT đối với một số đối tượng dự án cụ thể; rà soát và rút gọn quy trình CTCTĐT, đặc biệt với các dự án có quy mô nhỏ, ít rủi ro, hoặc sử dụng đất trong khu, cụm công nghiệp đã quy hoạch; tăng cường phân cấp, phân quyền cho địa phương gắn với điều kiện, năng lực thực tiễn, đồng thời có quy định rõ trách nhiệm và cơ chế kiểm tra, giám sát…

VCCI khuyến nghị, các đề xuất của chính sách liên quan đến thủ tục CTCTĐT cần phải nhìn trong tổng thể hệ thống văn bản pháp luật điều chỉnh việc thực hiện dự án đầu tư, để bảo đảm tính thống nhất, rõ ràng. Đề nghị bổ sung các nội dung để làm rõ hơn định hướng kiến nghị sửa đổi các văn bản pháp luật liên quan (đất đai, đấu thầu, nhà ở, bất động sản…) về việc thực hiện dự án đầu tư trong trường hợp dự án không được CTCTĐT. Đối với trường hợp CTCTĐT thì phương thức lựa chọn nhà đầu tư là gì?...

Tại Hồ sơ Luật gửi Bộ Tư pháp thẩm định, Bộ Tài chính nhận định, thủ tục CTCTĐT theo quy định của Luật Đầu tư có vai trò là cơ sở, văn bản pháp lý ghi nhận, bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của nhà đầu tư trong việc thực hiện dự án, bảo đảm việc thực hiện các cam kết của Nhà nước với nhà đầu tư về ưu đãi đầu tư, các chính sách đặc biệt đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền chấp thuận, đồng thời quy định các yêu cầu, điều kiện để thực hiện dự án đối với nhà đầu tư. Việc CTCTĐT là công cụ sàng lọc dự án nhạy cảm, có tác động, ảnh hưởng đến phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng an ninh, môi trường. Kinh nghiệm quốc tế cho thấy, nhiều quốc gia trong đó bao gồm Hoa Kỳ, Vương quốc Anh, Australia, Trung Quốc… đều duy trì cơ chế rà soát/ cấp phép tương tự như thủ tục CTCTĐT đối với dự án đầu tư theo các tiêu chí nêu trên, đặc biệt là đối với dự án đầu tư nước ngoài.

Bên cạnh đó, thủ tục CTCTĐT là thủ tục tích hợp các nội dung liên quan đến quy hoạch, đất đai, môi trường, xây dựng… Cơ quan quản lý nhà nước về đầu tư thẩm định đồng thời các nội dung này ngay từ giai đoạn chuẩn bị thực hiện dự án nhằm cắt giảm thời gian và chi phí thực hiện so với việc thực hiện từng thủ tục độc lập về đất đai, quy hoạch, xây dựng… Thủ tục quyết định chủ trương đầu tư tại Luật Đầu tư tạo ra tính thống nhất, đồng bộ của hệ thống pháp luật, tránh tình trạng trăm hoa đua nở về trình tự, thủ tục thực hiện dự án của các luật chuyên ngành, tạo môi trường đầu tư minh bạch, rõ ràng, dễ tiếp cận cho NĐT…

Theo đó, Dự thảo Luật bổ sung quy định cụ thể về các trường hợp không phải thực hiện thủ tục CTCTĐT; thu hẹp diện dự án phải thực hiện CTCTĐT và chỉ thực hiện CTCTĐT đối với các dự án ảnh hưởng lớn đến môi trường hoặc tiềm ẩn khả năng ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường, dự án ảnh hưởng đến quốc phòng, an ninh, dự án đầu tư trong lĩnh vực quan trọng như cảng biển, sân bay… Dự thảo Luật cũng tăng cường phân cấp thẩm quyền CTCTĐT để đẩy nhanh quá trình thực hiện thủ tục; sửa đổi quy định để xử lý các vướng mắc trong quá trình thực hiện thủ tục CTCTĐT đồng thời với chấp thuận nhà đầu tư.

Tại Dự thảo Nghị định hướng dẫn Luật quy định nội dung thẩm định CTCTĐT theo hướng lược bỏ, đơn giản hóa một số nội dung thẩm định CTCTĐT có phạm vi rộng, trùng lặp với nội dung thẩm định ở các bước triển khai thực hiện dự án hoặc không thực sự cần thiết phải xem xét ngay ở giai đoạn CTCTĐT.