 |
| Một số dự án hạ tầng trọng điểm quy mô quốc gia trong lĩnh vực điện gió ngoài khơi, logistics đang được đề xuất gắn với đội ngũ doanh nghiệp tư nhân. Ảnh: Nguyễn Cường |
Những dự kiến đầu tiên
Không phải là mô hình hợp tác công tư (PPP) đã được quy định tại Luật PPP và các văn bản pháp lý liên quan, sáng kiến “công tư đồng kiến quốc” có mục tiêu thu hút nhiều hơn các doanh nghiệp tư nhân tham gia các dự án, công trình của Nhà nước, gánh vác trách nhiệm xây dựng đất nước hùng cường. Ông Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT kiêm Trưởng ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân ví sáng kiến này như một "Hội nghị Bình Than" thời hiện đại, nơi các lực lượng cùng nhau "bàn mưu tính kế", hợp sức vì mục tiêu phát triển.
Theo ông Trương Gia Bình, lâu nay, các doanh nghiệp thường phải "đi một mình", gặp muôn vàn khó khăn, thậm chí phải "cầu cạnh, xin xỏ khắp nơi". Cơ chế mới sẽ thay đổi hiện trạng này bằng tư duy "cái khó của bạn là cái khó của đất nước", thúc đẩy bộ máy Nhà nước cùng vào cuộc để tháo gỡ các khó khăn thực tiễn. Các doanh nghiệp và Nhà nước sẽ xác lập nên mối quan hệ 2 chiều: Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp thực hiện các dự án trọng điểm, doanh nghiệp có trách nhiệm làm tốt các dự án được giao, tạo giá trị thực tế.
Sau gần 2 tháng chuẩn bị kể từ thời điểm Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ cho Ban Nghiên cứu phát triển kinh tế tư nhân (Ban IV) phối hợp với Bộ Tài chính triển khai Sáng kiến “công tư đồng kiến quốc” và ViPEL, Hội đồng điều hành và 4 Ủy ban chuyên môn đã được hình thành. Ủy ban 1 về các ngành công nghệ mới nổi và đổi mới sáng tạo, một Liên minh kinh tế tầm thấp (LAE) với 10 đại diện doanh nghiệp, viện, trường các ngành công nghệ mới nổi đã được hình thành. Liên minh này do Tổng giám đốc FPT, ông Nguyễn Văn Khoa làm Chủ tịch. LAE được thành lập với mục tiêu xây dựng Việt Nam trở thành quốc gia dẫn đầu khu vực về kinh tế tầm thấp, tiến tới trung tâm kinh tế tầm thấp của thế giới, phát triển các ngành công nghệ cao ứng dụng UAV, hàng không không người lái, thiết bị thông minh, dữ liệu và tự động hóa. LAE kỳ vọng nền kinh tế mới này sẽ thúc đẩy hàng nghìn doanh nghiệp phụ trợ, tạo ra 1 triệu việc làm chất lượng cao và mang về hàng chục tỷ USD trong 10 - 15 năm tới…
Ủy ban 2 tập trung vào phát triển hạ tầng và các ngành có lợi thế cạnh tranh như hạ tầng khu công nghiệp, logistics, năng lượng mới. Một số dự án hạ tầng trọng điểm quy mô quốc gia đang được đề xuất gắn với đội ngũ doanh nghiệp tư nhân cụ thể, như: Dự án Trung tâm hàng hải thế giới tại TP.HCM (Gemadept) khoảng 10 tỷ USD; Dự án Điện gió ngoài khơi Nam Bộ (REE) 10.000 MW; Dự án Trung tâm Logistics tích hợp khu công nghiệp miền Trung cảng Liên Chiểu tại Đà Nẵng và khu công nghiệp Ninh Diêm tại Khánh Hoà (Shinec), Dự án Thúc đẩy vận tải thủy với kênh Hà Nam (Gemadept)…
Tại Ủy ban 3 về công nghiệp chế tạo, “Liên minh các nhà sản xuất phụ trợ Việt Nam” gồm nhiều doanh nghiệp sản xuất công nghiệp lớn và các hiệp hội doanh nghiệp đã ra đời để cùng gia tăng tỷ lệ nội địa hóa trong công nghiệp chế tạo bằng sự liên kết chặt chẽ và tối ưu các quy trình sản xuất, kinh doanh…
Ủy ban 4 nhằm phát triển nguồn lực và dịch vụ, đang xây dựng một số dự án gia tăng chất lượng các ngành dịch vụ gắn với tiêu chí “Làm cho người dân Việt Nam vui hơn, nhiều nụ cười hơn” qua hình thức hợp lực công tư.
Thực tế, những cái tên tiên phong trong ủy ban phát triển hạ tầng đều là các doanh nghiệp tư nhân có nền tảng hoạt động vững vàng, tiềm lực tài chính mạnh. Chẳng hạn, Công ty CP Gemadept có vốn điều lệ 4.264 tỷ đồng, nhưng có vốn chủ sở hữu gần 14.000 tỷ đồng. Công ty hoạt động trong lĩnh vực vận chuyển, chủ yếu là đường biển và đạt hiệu quả kinh doanh cao trong nhiều năm. Lợi nhuận của Gemadept năm 2021 đạt 729 tỷ đồng; năm 2022 tăng lên 1.161 tỷ đồng; năm 2023 là 2.533 tỷ đồng và năm 2024 là 1.923 tỷ đồng, giúp Gemadept tích tụ được nguồn lực tài chính, đủ sức tham gia các dự án “công tư kiến quốc” khi điều kiện thuận lợi.
REE (Công ty CP Cơ điện lạnh) là doanh nghiệp hoạt động đa ngành, với tiềm lực tài chính vững mạnh. REE có vốn điều lệ 5.416 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu đến cuối năm 2024 lên tới gần 23.000 tỷ đồng. Trong giai đoạn 2022 - 2024, REE hoạt động rất hiệu quả với lợi nhuận lần lượt là 3.515 tỷ đồng; 2.786 tỷ đồng và 2.396 tỷ đồng. Lãnh đạo REE đặt kỳ vọng vào những chuyển biến tích cực khi bộ máy chính quyền mới được tinh giản, ổn định, các quy định chính sách mới được hướng dẫn rõ ràng hơn và được áp dụng một cách nhất quán, sẽ tạo sự an tâm và động lực mạnh mẽ thúc đẩy hoạt động đầu tư. REE xác định, trong các năm tới, đầu tư vào năng lượng tái tạo tiếp tục là hoạt động chiến lược của Công ty.
Mô hình “đàn sếu bay”
Theo dự kiến, từ nay đến năm 2030, sáng kiến “công tư đồng kiến quốc” sẽ thực hiện chương trình “20 - 200 - 2.000”. Đó là thực hiện 20 dự án cấp quốc gia trong các lĩnh vực hạ tầng, công nghệ lõi, năng lượng mới. Thực hiện 200 dự án cấp doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực logistics, nhân lực, khai thác lợi thế vùng, theo đó các doanh nghiệp hợp tác với một số tỉnh, thành để triển khai các dự án "kiến quốc". Thực hiện 2.000 dự án cấp cơ sở trong lĩnh vực nông nghiệp công nghệ cao, du lịch cộng đồng… Đây là phần việc của các doanh nghiệp nhỏ hơn, có thể triển khai dự án ở cấp xã.
Bà Phạm Thị Ngọc Thủy, Giám đốc Văn phòng Ban IV nhận định, các sáng kiến ra đời nhằm biến khát vọng cống hiến của khu vực tư nhân thành những giá trị cụ thể, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển Việt Nam. Để hoạt động hiệu quả, bà Ngọc Thủy cho rằng, cần xây dựng tiêu chí rõ ràng, “gắn nhãn” dự án ViPEL và áp dụng mô hình “đàn sếu bay” - DN lớn dẫn dắt doanh nghiệp vừa và nhỏ. Cùng với đó, cần thiết lập kênh đánh giá, đo lường, tiếp nhận ý kiến từ các doanh nghiệp, báo cáo định kỳ và trực tiếp lên Chính phủ cũng như Ban Chỉ đạo 68. Các vướng mắc được kỳ vọng sẽ giải quyết nhanh chóng qua 3 cấp: cấp thực thi dự án - cấp ngành/địa phương - cấp lãnh đạo Chính phủ.
Một số ý kiến cho rằng, ViPEL và sáng kiến “công tư đồng kiến quốc” là mô hình mới, khó, chưa có cơ sở pháp lý. Do đó, để tạo nên sức mạnh của “ba cùng” (cùng kiến quốc, cùng làm, cùng chia sẻ trách nhiệm), Nhà nước cần giao cho các bộ nghiên cứu tham mưu xây dựng cơ chế cụ thể, nhất là với mô hình “công tư đồng kiến quốc”.
Đề xuất cụ thể hơn, một số doanh nghiệp cho rằng, cần có cơ chế rõ ràng cho việc Nhà nước đặt hàng doanh nghiệp thực hiện loại dự án chiến lược quốc gia hoặc địa phương, đi kèm với những điều kiện về mục tiêu, trách nhiệm, cơ chế giám sát thực thi, tính hiệu quả và minh bạch. Sáng kiến trên được nhiều doanh nghiệp ủng hộ và mong muốn tham gia, nhưng không thể tự triển khai được nếu thiếu nền tảng cơ chế.
