 |
| Việc thúc đẩy chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, sạch không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để Việt Nam hóa giải thách thức nguồn cung điện. Ảnh: Tiến Tân |
Những rào cản hiện hữu
Mới đây, 6 doanh nghiệp điện gió, gồm: Công ty CP Điện gió Khe Sanh, Công ty CP Điện gió Hướng Linh 7, Công ty CP Điện gió Hướng Linh 8, Công ty CP Điện gió Phong Huy, Công ty CP Điện gió Phong Nguyên và Công ty CP Điện gió Liên Lập đã gửi văn bản kiến nghị tới Bộ Công thương, UBND tỉnh Quảng Trị, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) và Công ty Vận hành hệ thống điện và thị trường điện Quốc gia đề nghị xem xét việc hạn chế cắt giảm công suất phát điện khả dụng.
Theo các nhà đầu tư trên, từ cuối tháng 9/2025 đến nay, cụm nhà máy điện gió tại Quảng Trị liên tục bị cắt giảm công suất, có thời điểm lên tới 99%. Bình quân, công suất bị giảm từ 20-90%. Nếu việc cắt giảm sản lượng tiếp tục diễn ra trong tháng 11 và tháng 12/2025 với mức tương tự thì doanh thu cả năm của DN giảm 10-15%, thậm chí giảm 20%. Khi đó, hiệu quả dự án sẽ giảm, nhà đầu tư không có khả năng trả nợ…
Gửi kiến nghị đến Diễn đàn Doanh nghiệp Việt Nam năm 2025 (VBF), Nhóm công tác Cơ sở hạ tầng của VBF cho biết, hàng loạt nhà đầu tư lĩnh vực năng lượng phản ánh việc đẩy mạnh đầu tư vào hạ tầng năng lượng, nhất là năng lượng xanh còn nhiều thách thức.
Về biểu giá FIT, các nhà đầu tư cho biết, từ quý II/2025, trong khi chờ hướng dẫn chính thức của Chính phủ, EVN đã tạm ngừng thanh toán biểu giá FIT cho nhiều dự án điện gió và điện mặt trời đã vận hành. Trong khi đó, các dự án bị ảnh hưởng đã được pháp luật hiện hành tại thời điểm đó xác định rõ ràng là đủ điều kiện hưởng giá FIT và đã ký kết hợp đồng mua bán điện (PPA) với EVN dựa trên mẫu chuẩn do Bộ Công Thương ban hành. “Việc trì hoãn thanh toán giá FIT và khả năng thu hồi lại các khoản đã chi trả gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến tính khả thi tài chính của các dự án bị ảnh hưởng, cũng như đến nhà đầu tư và tổ chức cho vay”, kiến nghị cho biết.
Một nhà đầu tư điện tái tạo ở khu vực Bình Thuận (nay là Lâm Đồng) chia sẻ, việc đề xuất hồi tố giá FIT của 173 dự án điện khiến rất nhiều nhà đầu tư lo lắng, thậm chí “kêu cứu” lên cấp có thẩm quyền, với đề nghị giữ nguyên giá mua điện ưu đãi và ngày vận hành thương mại…
Về khả năng huy động vốn cho các dự án điện quy mô lớn, các nhà đầu tư chỉ ra còn không ít hạn chế, rủi ro. Đơn cử, PPA không khả thi khi phân bổ rủi ro thiếu cân bằng, khiến các nhà đầu tư và doanh nghiệp dự án phải gánh chịu những rủi ro lớn về vận hành, doanh thu và tranh chấp, vốn không được các tổ chức cho vay quốc tế chấp nhận trong cấu trúc tài trợ dự án.
Về tình hình thực hiện thủ tục đầu tư, ông Trần Tuấn Phong, Trưởng nhóm công tác cơ sở hạ tầng VBF nêu, để một dự án khởi công xây dựng được thì thời gian thực hiện các thủ tục mất từ 8-12 năm, nhiều dự án kéo dài đến 15 năm hoặc không thực hiện được…
Đối với các dự án khí tự nhiên trong nước, Quy hoạch điện VIII điều chỉnh nhấn mạnh ưu tiên phát triển các dự án điện khí trong nước nhằm bảo đảm an ninh năng lượng quốc gia và đạt được các mục tiêu tăng trưởng kinh tế. Việt Nam đã phát hiện nhiều mỏ khí tự nhiên lớn, nhưng các dự án trọng điểm như: Lô B hay Cá Voi Xanh vẫn tiếp tục đối mặt với sự chậm trễ, liên quan đến xây dựng lộ trình tiêu thụ và cơ chế giá...
Cần đẩy mạnh các giải pháp thực chất
Nhiều nhà đầu tư cho rằng, Việt Nam đang ở thời điểm bước ngoặt với cơ hội “có một không hai” để củng cố nền tảng cho tăng trưởng cao và bền vững. Trong giai đoạn chuyển mình mang tính lịch sử hiện nay, việc thúc đẩy chuyển dịch năng lượng theo hướng xanh, sạch không chỉ là xu hướng mà còn là yêu cầu tất yếu để Việt Nam hóa giải thách thức nguồn cung điện, cũng như phát triển năng lượng bền vững theo tầm nhìn trung và dài hạn.
Đề xuất giải pháp tháo gỡ vướng mắc, nhóm Công tác Cơ sở hạ tầng kiến nghị Chính phủ sớm ban hành hướng dẫn cuối cùng để giải quyết tranh chấp giá FIT hiện nay theo cách bảo đảm tuân thủ pháp luật hiện hành và duy trì sự công bằng, hợp lý cho các nhà đầu tư và tổ chức tín dụng có liên quan.
Về thủ tục đầu tư dự án, ông Phong cho rằng, Chính phủ cần xem xét rút gọn các thủ tục, giảm thời gian phát triển dự án xuống còn 1-2 năm đối với dự án quy mô nhỏ và 3-5 năm đối với dự án quy mô lớn; có chính sách ưu tiên thực hiện các dự án gắn với khả năng và điều kiện huy động vốn rõ ràng; có cơ chế áp dụng các điều kiện đột phá cho dự án gắn với tiến độ triển khai và hoàn thành dự án, đặc biệt là các điều kiện tín dụng cho phép các tổ chức tài chính cấp tới 70-80% tổng vốn đầu tư dự án.
Cùng với đó, đề xuất Chính phủ xem xét cơ chế phát triển các dự án năng lượng tái tạo, điện gió ngoài khơi gắn với khả năng tích hợp điện nền/điện khí tại các trung tâm năng lượng quốc gia, gắn với các dự án áp dụng công nghệ mới, cân bằng lưới điện quốc gia…
Ông Mark Gillin, Chủ tịch AmCham Việt Nam, Chủ tịch kiêm Tổng Giám đốc AIM cho rằng, cung - cầu điện năng luôn là một bài toán phức tạp, do đó cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa khu vực công và khu vực tư nhân để phát triển hệ thống điện với giá cả hợp lý, ổn định và bền vững. “Việt Nam cần hành động quyết liệt để giải bài toán năng lượng, thúc đẩy chuyển dịch xanh, phát triển năng lượng bền vững”, ông Mark Gillin nhấn mạnh.
Ông Mark Gillin nêu kinh nghiệm từ Hoa Kỳ về việc các ngành công nghiệp tiêu thụ điện năng lớn ngày càng chủ động bảo đảm nguồn điện của riêng mình thông qua hợp tác giữa Chính phủ, doanh nghiệp tư nhân và các công ty điện lực. Việt Nam cũng nên tham khảo cách làm này trong việc giải bài toán năng lượng cho phát triển bền vững.
