 |
| Chính sách về NOXH chỉ có thể phát huy hiệu quả khi thủ tục được đơn giản hóa, minh bạch và có cơ chế khuyến khích đủ mạnh để doanh nghiệp tư nhân tham gia. Ảnh: Gia An |
Nhiều quy định chưa sát thực tiễn
Theo HoREA, một trong những vấn đề lớn của dự thảo là vẫn giữ nguyên yêu cầu các dự án nhà ở thương mại, khu đô thị phải dành 20% diện tích đất để phát triển NOXH. Thực tế triển khai cho thấy, ở nhiều dự án thương mại nằm tại trung tâm, giá đất cao, việc bố trí quỹ đất này vừa khó khả thi, vừa làm giảm tính đồng bộ quy hoạch. Hiệp hội kiến nghị nên cho phép doanh nghiệp thực hiện nghĩa vụ 20% này một cách linh hoạt hơn, có thể bằng hình thức nộp tiền hoặc bố trí đất tại khu vực khác phù hợp hơn cho phát triển NOXH.
HoREA cũng chỉ ra rằng thủ tục lựa chọn chủ đầu tư dự án NOXH vẫn quá phức tạp và kéo dài. Trong khi mục tiêu của Chính phủ là huy động nguồn lực xã hội tham gia mạnh mẽ vào phát triển NOXH, thì những quy định hiện hành lại khiến nhiều doanh nghiệp e ngại vì thủ tục rườm rà, nhiều tầng nấc. Ông Lê Hoàng Châu, Chủ tịch HoREA cho rằng, chính sách NOXH chỉ có thể phát huy hiệu quả khi thủ tục được đơn giản hóa, minh bạch và có cơ chế khuyến khích đủ mạnh để doanh nghiệp tư nhân tham gia. Nếu thủ tục còn phức tạp, không ai mặn mà với NOXH cả.
Một điểm nghẽn khác nằm ở chính sách tín dụng. Dự thảo nghị định chưa đưa ra cơ chế đủ mạnh để khuyến khích ngân hàng thương mại tham gia sâu vào các gói vay ưu đãi cho NOXH. HoREA dẫn chứng gói tín dụng 120.000 tỷ đồng công bố từ năm 2023 đến nay giải ngân rất chậm, nguyên nhân chủ yếu do thiếu sự phối hợp giữa ngân hàng, chính quyền và doanh nghiệp. Nếu nghị định mới không tháo gỡ nút thắt về vốn, rất nhiều dự án NOXH sẽ tiếp tục đình trệ, ảnh hưởng trực tiếp đến người lao động và người thu nhập thấp đang cần chỗ ở.
Ngoài ra, quy định về đối tượng mua và thuê mua NOXH trong dự thảo vẫn chưa đủ chặt chẽ. HoREA lo ngại nếu không ứng dụng công nghệ số để minh bạch hóa quy trình xét duyệt hồ sơ, tình trạng một số cá nhân, tổ chức lợi dụng chính sách để trục lợi vẫn tiếp tục diễn ra.
Kiến nghị tháo gỡ và tạo động lực mới
Theo Bộ Xây dựng, tính đến hết tháng 9/2025, cả nước có 692 dự án NOXH với khoảng 633.559 căn hộ đang triển khai, nhưng mới có 165 dự án hoàn thành, tương đương 110.436 căn. Tiến độ này mới đạt chưa tới 60% mục tiêu 1 triệu căn hộ NOXH giai đoạn 2021 – 2030. Con số này cho thấy sự chậm trễ đáng lo ngại và là lý do HoREA đưa ra hàng loạt kiến nghị cụ thể.
Trước hết, Hiệp hội đề xuất cần minh bạch hóa quỹ đất NOXH ở từng địa phương. Nếu chính quyền công bố công khai quỹ đất, doanh nghiệp sẽ dễ dàng tiếp cận và nghiên cứu đầu tư, tránh tình trạng “xin – cho” hay thiếu thông tin khiến dự án bị ách tắc. Cùng với đó, việc thực hiện nghĩa vụ 20% quỹ đất cũng cần linh hoạt hơn, không nên áp dụng cứng nhắc cho mọi dự án, mà cho phép doanh nghiệp nộp tiền hoặc bố trí đất tại khu vực khác phù hợp hơn để xây dựng NOXH.
Bên cạnh quỹ đất, HoREA còn nhấn mạnh đến yếu tố tài chính. Chính sách ưu đãi hiện nay còn quá hạn chế, chưa đủ sức hấp dẫn nhà đầu tư.
Trong văn bản góp ý, HoREA đặc biệt nhấn mạnh vấn đề lãi suất vay ưu đãi. Dự thảo đưa ra mức 5,4%/năm, thấp hơn lãi suất vay hộ nghèo 6,6%/năm nhưng vẫn cao hơn mức 4,8%/năm từng áp dụng trong giai đoạn 2021 – giữa năm 2024. HoREA cho rằng nên duy trì mức 4,8%/năm vì đây là ngưỡng hợp lý, giúp người thu nhập thấp giảm áp lực tài chính. Chỉ một chênh lệch 0,6% lãi suất cũng có thể khiến khoản trả góp hàng tháng tăng thêm vài trăm nghìn đồng – một gánh nặng với các gia đình trẻ.
Hiệp hội cũng kiến nghị giao Ngân hàng Nhà nước chủ trì phối hợp với Bộ Xây dựng trình Thủ tướng quyết định lãi suất, thay vì để Ngân hàng Chính sách xã hội thực hiện, nhằm bảo đảm linh hoạt và tránh chồng chéo trong điều hành.
Để củng cố lập luận, HoREA dẫn chứng kinh nghiệm tại TP.HCM. Từ năm 2006 đến nay, Quỹ Phát triển nhà ở Thành phố đã cho hơn 6.800 cán bộ, công chức, lực lượng vũ trang vay vốn mua nhà, với lãi suất chỉ 3,2%/năm trong thời hạn 20 năm, mức vay tối đa 900 triệu đồng. Kết quả này cho thấy, khi có cơ chế tín dụng ưu đãi đủ hấp dẫn, người thu nhập trung bình – thấp sẵn sàng tham gia, còn Nhà nước vẫn kiểm soát tốt được nguồn vốn.
Bên cạnh đó, HoREA đề xuất ứng dụng công nghệ số trong khâu xét duyệt hồ sơ, bảo đảm minh bạch, đúng đối tượng, đồng thời ngăn ngừa tình trạng trục lợi chính sách.
Một điểm mới đáng chú ý trong góp ý của HoREA là yêu cầu nâng cao trách nhiệm người đứng đầu địa phương. Theo Hiệp hội, cần quy định rõ Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố phải coi phát triển NOXH là chỉ tiêu chính trị hằng năm, gắn kết quả thực hiện với trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Điều này sẽ tạo áp lực tích cực để địa phương quan tâm đúng mức, không để chính sách chỉ nằm trên giấy.
Ông Lê Hoàng Châu nhấn mạnh: “Muốn chính sách NOXH thật sự đi vào cuộc sống thì nghị định mới phải giải quyết triệt để những vướng mắc hiện hữu. Khi có cơ chế thông thoáng và ưu đãi rõ ràng, doanh nghiệp mới mạnh dạn tham gia, còn người dân mới thực sự được hưởng lợi”.
Việc ban hành nghị định sửa đổi lần này được kỳ vọng sẽ tạo bước ngoặt cho chính sách NOXH. Nếu những kiến nghị hợp lý của HoREA được chấp thuận, nghị định trên không chỉ bảo đảm tính khả thi mà còn khơi thông nguồn lực xã hội, đưa mục tiêu 1 triệu căn hộ NOXH tiến gần hơn hiện thực. Quan trọng hơn, nó sẽ góp phần bảo đảm an sinh cho hàng triệu người thu nhập thấp và công nhân lao động trên cả nước, đúng như tinh thần “an cư lạc nghiệp” mà Chính phủ đã nhiều lần nhấn mạnh.
