 |
| Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược bao gồm các ngành như chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, lượng tử, năng lượng, hàng không vũ trụ… Ảnh: Tuấn Anh |
Theo ý kiến chuyên gia, để phát triển ngành công nghệ chiến lược, Việt Nam cần mở rộng hợp tác, tiếp tục hội tụ sức mạnh tri thức toàn cầu và xây dựng cơ chế đột phá thu hút lực lượng kinh tế tư nhân vào cuộc. Nhiều doanh nghiệp lớn như FPT, Sovico, Geleximco, PNJ, VinaCapital… đang hợp sức xây dựng Sáng kiến “công tư kiến quốc”, với mong muốn góp sức cùng đất nước phát triển hạ tầng, công nghệ lõi, năng lượng mới…
Hội tụ sức mạnh, giải bài toán tương lai
Hiện thực hóa chủ trương Nghị quyết 57-NQ/TW về phát triển khoa học công nghệ, ĐMST và chuyển đổi số quốc gia, vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1131/QĐ-TTg về Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược bao gồm 11 nhóm ngành, với điển hình gồm chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, lượng tử, năng lượng, hàng không vũ trụ…
Đề cập đến tầm quan trọng của công nghệ chiến lược, tại Ngày hội ĐMST Việt Nam tuần qua, Phó Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Chí Dũng nhấn mạnh, các ngành được chọn là hạt nhân của kỷ nguyên công nghệ hiện đại, là cơ hội để Việt Nam bứt phá, hướng tới trở thành một trung tâm ĐMST và công nghệ hàng đầu của khu vực và thế giới.
Phó Thủ tướng cho biết, thế giới đang bước vào kỷ nguyên cạnh tranh khốc liệt, nơi “ai đi trước sẽ nắm lợi thế, ai chậm sẽ bị bỏ lại phía sau”. Từ bài học của Nhật Bản, Hàn Quốc, Israel, Singapore cho thấy, muốn bứt phá phải dựa vào tri thức, công nghệ, nhân tài và thể chế tiên phong. Theo đó, Việt Nam cần đi nhanh hơn, quyết liệt hơn, táo bạo hơn để rút ngắn khoảng cách với thế giới, từng bước “đuổi kịp, tiến cùng và vượt lên”.
“Để ĐMST và phát triển công nghệ chiến lược, Việt Nam không thể và cũng không nên đi một mình mà đòi hỏi sự hợp tác tích cực, sâu rộng, đặc biệt với các nền kinh tế hàng đầu, các tập đoàn công nghệ lớn và các tổ chức quốc tế uy tín”, Phó Thủ tướng nêu quan điểm. Với tinh thần đó, Phó Thủ tướng đề nghị Trung tâm Đổi mới sáng tạo quốc gia (NIC) tiếp tục vai trò hạt nhân thúc đẩy hệ sinh thái ĐMST, hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh, có khả năng dẫn dắt nhóm ngành công nghệ chiến lược. Các bộ, ngành, địa phương, cần tập trung tháo gỡ điểm nghẽn về thể chế, tạo môi trường thuận lợi, thu hút “đại bàng công nghệ”, đồng thời coi phát triển nhân tài công nghệ là “đột phá của đột phá”.
Bà Mariam J. Sherman, Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia, Lào cho rằng, hành trình phát triển công nghệ chiến lược đòi hỏi sự chung tay của cả quốc gia, trong đó Chính phủ, DN, cơ sở giáo dục đại học - viện nghiên cứu và các đối tác quốc tế đều đóng vai trò thiết yếu. Để thực hiện tham vọng đưa Việt Nam trở thành trung tâm bán dẫn toàn cầu, chuyên gia WB cho rằng, việc đầu tư ngay 1 trung trung tâm bán dẫn quốc gia quy mô hoàn chỉnh vượt quá khả năng tài trợ của ngân sách nhà nước. Theo đó, WB gợi mở giải pháp sử dụng phương thức PPP (đối tác công tư) để hóa giải thách thức này.
Singapore, Nhật Bản và Bỉ là những quốc gia có câu chuyện cụ thể về việc giới học thuật và doanh nghiệp hợp lực để phát triển cơ sở hạ tầng bán dẫn quy mô lớn. Trong trường hợp Việt Nam, chuyên gia WB khuyến nghị, Chính phủ có thể mời 1 công ty đóng gói chip hoặc công ty chuyên thiết kế vi mạch thành lập 1 trung tâm R&D tại Việt Nam. Việc ưu đãi nên thực hiện thông qua Quỹ Phát triển khoa học công nghệ, với mức chi 50% chi phí thiết lập, đồng thời áp dụng ưu đãi thuế. Đổi lại, nhà đầu tư có trách nhiệm kết nối với các cơ sở giáo dục đại học trong nước, tổ chức chương trình đào tạo sinh viên, cho phép giảng viên thực hiện các nghiên cứu tại doanh nghiệp… “Chính phủ cũng có thể mời 1 DN lắp ráp và kiểm thử toàn cầu xây dựng cơ sở R&D tập trung vào công nghệ kiểm thử tiên tiến, dùng ngân sách chi trả một nửa chi phí xây dựng. Cơ sở này có thể hợp tác với các cơ sở giáo dục đại học để triển khai chương trình đào tạo”, WB gợi ý.
Những bước đi đầu tiên vững chắc
Thứ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Đức Tâm chia sẻ, thời gian qua, nước ta đã có những bước đi đầu tiên vững chắc thúc đẩy ĐMST và CĐS quốc gia, phát triển công nghệ chiến lược. Tính đến nay, bên cạnh Mạng lưới ĐMST và chuyên gia về bán dẫn và trí tuệ nhân tạo, chúng ta đã có Mạng lưới mới về an ninh mạng, hàng không vũ trụ, thiết bị bay không người lái và lượng tử. Các mạng lưới này quy tụ hàng trăm chuyên gia, doanh nhân, trí thức, tạo nên một hệ sinh thái kết nối tri thức Việt toàn cầu.
Với vai trò là cơ quan quản lý tài chính, đầu tư và tham mưu về phát triển kinh tế - xã hội, lãnh đạo Bộ Tài chính khẳng định quan điểm xuyên suốt, đầu tư cho ĐMST và công nghệ chiến lược chính là đầu tư cho cho tương lai quốc gia. Theo đó, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục phối hợp cùng các bộ, ngành để tham mưu cho Chính phủ về hoàn thiện cơ chế, chính sách, nhằm khuyến khích mạnh mẽ hoạt động nghiên cứu, phát triển và thương mại hóa công nghệ mới; thu hút nguồn lực và tạo điều kiện thuận lợi nhất cho DN công nghệ và khởi nghiệp sáng tạo.
Trong tâm điểm của dòng chảy công nghệ, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch HĐQT Công ty CP FPT cho biết, nhiều năm gần đây, doanh thu xuất khẩu dịch vụ công nghệ thông tin của Việt Nam tăng trưởng 2 con số, trong đó, năm 2024 đạt 15 tỷ USD. Riêng FPT, Công ty đã hiện diện tại 30 quốc gia với hàng nghìn khách hàng toàn cầu. Năm 2025, FPT thực hiện chiến lược AI - Bán - Xe - Số - Xanh (trí tuệ nhân tạo, bán dẫn, công nghệ ô tô số, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh), trong đó, AI là trụ cột quan trọng nhất. Ông Bình tin rằng, khai phá những cơ hội từ AI - Bán - Xe - Số - Xanh của FPT sẽ góp phần đưa Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.
Tại Viettel, Chủ tịch Tập đoàn Tào Đức Thắng cho biết, đến nay, Viettel đã chủ động tham gia phát triển 9 trên tổng số 11 nhóm công nghệ chiến lược trong Quyết định của Thủ tướng. Đơn cử, với nhóm ngành trí tuệ nhân tạo, bản sao số, thực tế ảo, thực tế tăng cường, Viettel tập trung nghiên cứu và phát triển mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, trợ lý ảo, bản sao số cho các đô thị; với nhóm ngành công nghệ chip bán dẫn: Viettel tập trung nghiên cứu thiết kế chip cho thiết bị thu phát sóng 5G-Advanced/6G, chip bảo mật, chip xử lý tại biên… Tháng 8 vừa qua, Viettel khởi công Trung tâm Dữ liệu An Khánh và Trung tâm Nghiên cứu và phát triển Viettel có quy mô đầu tư lớn. Đây là trung tâm R&D trọng điểm, khép kín toàn bộ quy trình nghiên cứu - thiết kế - chế thử - sản xuất các sản phẩm công nghệ cao Made in Viet Nam.
Ở quy mô khiêm tốn hơn, Công ty CP Tập đoàn công nghệ CMC chính thức vận hành Tổ hợp không gian sáng tạo CMC tại Hà Nội (tháng 6/2025), được định hướng trở thành trung tâm trí tuệ nhân tạo mở (C.OpenAI) - nơi quy tụ các công nghệ lõi và đóng vai trò hạt nhân trong chiến lược tăng tốc phát triển CMC.
Trong diễn biến mới nhất, một số DN lớn như FPT, Sovico, Geleximco, PNJ, VinaCapital… đang hợp sức xây dựng Sáng kiến “công tư kiến quốc”, với kế hoạch ra mắt ngày 10/10/2025. Sáng kiến có mục tiêu xây dựng và đảm nhận những dự án cụ thể cấp quốc gia, cấp địa phương, cấp cơ sở, nhằm phát triển hạ tầng, công nghệ lõi, năng lượng mới…
