Ban quản lý dự án tranh luận việc 'tàu điện ngầm xâm phạm di tích Hồ Gươm'

Phối cảnh cửa ga đặt tại vỉa hè Hồ Gươm. Ảnh: Ban quản lý dự án.

Trước những lo ngại nhà ga ngầm C9 của tuyến đường sắt đô thị số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo ảnh hưởng di sản hồ Gươm, chiều 22/8, ông Nguyễn Cao Minh, Trưởng ban quản lý dự án đường sắt đô thị Hà Nội (đại diện chủ đầu tư), cho biết, dự án đã được Cơ quan Hợp tác Nhật Bản (JICA) hỗ trợ nghiên cứu từ năm 2004 và nhiều lần được lấy ý kiến các cơ quan quản lý, chuyên gia, nhà khoa học về vị trí hướng tuyến, các ga.

Tư vấn Nhật Bản đã đề xuất hướng tuyến qua khu vực gần trung tâm phố cổ, qua các phố Hàng Giấy, Đồng Xuân, Hàng Đường, Hàng Ngang, Hàng Đào, Đinh Tiên Hoàng, Hàng Bài, Phố Huế. Phương án tuyến được kiến nghị trên nguyên tắc chung là đi theo các tuyến phố chính nhằm tăng lượng hành khách, thuận tiện xây dựng, giảm ảnh hưởng giải phóng mặt bằng khi tuyến hầm phải đi qua các khu dân cư, qua các nhà cao tầng do vướng móng cọc...

Theo ông Nguyễn Cao Minh, tuyến hầm được thiết kế nằm ở độ sâu ít nhất khoảng 12 m, đảm bảo mức lún bề mặt thấp nhất (tối đa chỉ 10 mm), trong quá trình thi công, vận hành không ảnh hưởng đến các công trình nhà cửa bên trên và lân cận.

Hầm có đường kính 6,5 m, thi công bằng máy khiên đào TBM với công nghệ triệt tiêu rung lắc. Đỉnh tuyến hầm cách mặt đất khoảng 12 m, mép ngoài tuyến hầm cách tâm Tháp Bút 8,2 m. Với khoảng cách này, độ lún của Tháp Bút trong thời gian thi công khoảng 1-4mm, "là độ lún rất nhỏ".

Trong giai đoạn vận hành tàu, hệ thống đường sắt chống rung sẽ giảm tối đa tiếng ồn và rung động. Trong điều kiện như vậy, theo tính toán của các chuyên gia tư vấn, mức ồn và rung động trong hầm sẽ nhỏ hơn 65 dB, trong ngưỡng tiêu chuẩn cho phép và giá trị đó còn nhỏ hơn rất nhiều trên bề mặt đất nền, không ảnh hưởng tới các công trình nhà cửa bên trên và lân cận tuyến, trong đó có Tháp Bút, đền Bà Kiệu và các công trình, nhà cửa trong khu phố cổ.

Ngoài ra, ông Nguyễn Cao Minh cho rằng, theo Luật di sản, vị trí hầm đường sắt đô thị và ga ngầm C9 không nằm trong vùng bảo vệ I (gồm di tích và vùng được xác định là yếu tố gốc cấu thành di tích, phải được bảo vệ nguyên trạng), mà phần lớn diện tích hầm và ga nằm ngầm dưới mặt đất dưới khu vực bảo vệ II (là vùng bao quanh khu vực bảo vệ I của di tích, có thể xây dựng những công trình phục vụ cho việc phát huy giá trị di tích).

"Công trình hầm đường sắt đô thị và ga ngầm C9 không vi phạm luật Di sản văn hóa, không gây ảnh hưởng, sụt lún các công trình di sản", ông Nguyễn Cao Minh nêu quan điểm.

Các khu vực gần nhà ga C9.

Trong các văn bản xin ý kiến Bộ Văn hóa trước đây, lãnh đạo Bộ đã đồng thuận vị trí ga ngầm C9 và yêu cầu Hà Nội nghiên cứu giảm tác động đến các di sản. Hà Nội vẫn đang xin ý kiến của Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch theo quy định tại Luật di sản với các công trình nằm trong khu vực bảo vệ II.

KTS Nguyễn Quốc Thông, Phó chủ tịch Hội Kiến trúc Việt Nam, thì cho rằng, nếu nhìn vào ranh giới hồ Gươm thì dự án có thể xâm phạm di sản trên mặt đất, song đây là công trình ngầm, chúng ta "không nên cực đoan" đánh giá. Dự án dưới ngầm nên không ảnh hưởng cảnh quan di tích, cũng như công nghệ thi công tiên tiến sẽ không làm tác động đến di sản.

"Tôi thấy nhiều nước trên thế giới xây dựng hệ thống tàu điện đi qua dưới các khu di tích lịch sử, di sản văn hóa, không thể nói là nó xâm phạm các khu di tích", ông Thông nói. 

Tuy nhiên, ông Thông cho rằng, phương án tối ưu nhất là vẫn nên đưa dự án đường sắt đô thị càng xa khu di sản càng tốt để tránh các tác động tiêu cực phát sinh. Trong trường hợp không thể làm vậy thì các cơ quan chuyên môn phải tính toán các lợi ích đạt được như lợi ích kinh tế xã hội, thuận tiện giao thông, giảm ùn tắc... Ngoài ra, ông Nguyễn Quốc Thông lưu ý với các cửa ga trên mặt đất cần phải coi là một thành phần cảnh quan hồ Gươm, không được xây dựng thành công trình nổi.

Mới đây, Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội đã có văn bản gửi Uỷ ban Thường vụ Quốc hội và Thủ tướng kiến nghị xem xét việc xây dựng đường sắt đô thị số 2 Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo.

Theo Ủy ban Văn hoá, ga ngầm C9 được đặt gần đền Ngọc Sơn, đền Bà Kiệu "không chỉ vi phạm Luật di sản văn hóa mà còn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, ảnh hưởng không thể khắc phục đối với di sản, không gian văn hóa của trung tâm thủ đô".

Thêm vào đó, quá trình thi công và vận hành đường ngầm hàng ngày sẽ tạo độ rung, gây nguy cơ hủy hoại di tích, vi phạm điều cấm của luật Di sản văn hóa. Đây là những di tích được xây dựng từ hàng trăm năm trước, kết cấu trụ móng không vững chắc (Tháp Bút hiện bị nghiêng 3 độ), trong khi các phương án giảm thiểu tác động do nhà tư vấn đưa ra chỉ mang tính lý thuyết.

Uỷ ban này đề nghị Hà Nội tiếp tục nghiên cứu, đánh giá đầy đủ, thuyết minh kỹ hơn tác động của dự án đối với di sản, cảnh quan, môi trường, xã hội và các phương án thi công, phòng ngừa sụt lún, thay đổi cấu trúc địa lý, thủy hệ... trước khi trình Thủ tướng cho ý kiến thực hiện.