|
| Để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình khi tham gia hoạt động đấu thầu thì nhà thầu cần chủ động bồi dưỡng kiến thức pháp luật về đấu thầu. Ảnh: Nhã Chi |
Trả lời phỏng vấn Báo Đấu thầu, ông Nguyễn Thế Truyền, Giám đốc Công ty Luật Hợp danh Thiên Thanh khẳng định, với những dư địa mới của chính sách pháp luật, cộng thêm sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan chức năng và những nỗ lực không mệt mỏi của nhà thầu thì năm 2017 sẽ có nhiều triển vọng lạc quan cho đấu thầu.
Nhiều vụ việc đấu thầu “nóng bỏng” trong năm qua cho thấy, không hiếm các bên mời thầu, chủ đầu tư “nhờn luật”: lẩn tránh bán hồ sơ mời thầu (HSMT) cho nhà thầu, cài cắm các điều kiện trong HSMT để loại nhà thầu, chấm thầu thiếu khách quan và công bằng... Ông nhìn nhận vấn đề này như thế nào?
Dù pháp luật đã có những quy định hết sức cụ thể về trách nhiệm và nghĩa vụ của các bên khi tham gia hoạt động đấu thầu, song trên thực tế, việc chấp pháp các quy định này không được tuân thủ nghiêm minh. Điều này đã khiến người dân và xã hội lo ngại, nghi ngờ về tính công bằng, minh bạch, cạnh tranh trong đấu thầu.
Tham gia vào một cuộc thầu, nhiều nhà thầu đã phải đối mặt với những chiêu trò của bên mời thầu, chủ đầu tư ngay từ khâu phát hành HSMT. Khi nhà thầu đến mua HSMT thì thường xuyên gặp phải tình trạng phòng bán HSMT khóa cửa, cán bộ phụ trách bận lịch công tác, hết HSMT… Và trong trường hợp may mắn có được HSMT thì một loạt “chướng ngại vật” sẽ được bày ra như nhiều điều kiện đặc thù nhằm làm hạn chế hoặc tạo lợi thế cho một hoặc một số nhà thầu địa phương, nhà thầu ruột… Và nếu may mắn “lọt qua” được cửa ải này thì các nhà thầu không phải là “thân quen”, “ruột rà” của chủ đầu tư/bên mời thầu sẽ tiếp tục phải đối mặt với việc đánh giá hồ sơ dự thầu (HSDT) không công bằng, thiếu khách quan, minh bạch…
Tôi cho rằng, bức tranh đấu thầu thời gian qua sở dĩ có nhiều vấn đề nổi cộm như vậy, phần lớn nguyên nhân là do sự buông lỏng quản lý của các cơ quan chức năng. Do đó, chúng ta thấy rằng, tình trạng vi phạm pháp luật về đấu thầu thường xảy ra ở các dự án đầu tư công, từ những gói thầu có nguồn vốn từ ngân sách hoặc từ các nguồn vốn ODA. Chính vì thế, “liều thuốc đầu tiên” cho căn bệnh này là sự vào cuộc thực thụ của các cơ quan chức năng nhằm quản lý, thắt chặt đầu tư công, kiểm tra, giám sát chặt chẽ bằng hành động, không phải hô hào, khẩu hiệu đối với công tác xây dựng cơ bản, siết công tác quản lý đối với các gói thầu sử dụng vốn ngân sách. Chỉ cần siết chặt khu vực này thì việc thông thầu, vi phạm quy trình đấu thầu sẽ được giảm thiểu đáng kể. Nhiều vụ việc liên quan tương tự đã được xử ở nhiều nước cho thấy, không ít tổ chức quốc tế đã rất thành công khi áp dụng các chế tài xử phạt nặng đối với các hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động đấu thầu. Tại Việt Nam, Luật Đấu thầu 2013 mặc dù đã có nhiều quy định rất ưu việt, tuy nhiên, trong bối cảnh các hành vi hối lộ, tham nhũng, gian lận vẫn còn phổ biến và nhức nhối trong xã hội, thì luật pháp là chưa đủ, mà còn cần sự quyết tâm vào cuộc một cách không khoan nhượng của cơ quan thực thi và giám sát thực thi pháp luật.
Về phía nhà thầu, để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình khi tham gia hoạt động đấu thầu thì theo tôi, nhà thầu trước hết cần chủ động bồi dưỡng kiến thức pháp luật về đấu thầu, và tìm hiểu các cơ chế pháp luật bảo vệ nhà thầu, các chính sách pháp luật ràng buộc trách nhiệm của các chủ đầu tư, bên mời thầu trong quá trình thực hiện, triển khai dự án. Bên cạnh đó, các nhà thầu cần có thái độ dứt khoát và kiên quyết đấu tranh trước những hành vi vi phạm pháp luật trong hoạt động đấu thầu, tích cực tham gia và đóng góp xây dựng, hoàn thiện các quy định của pháp luật về đấu thầu.
Thực tế đấu thầu với không ít gam màu thiếu tích cực như vậy thì theo ông, sang năm 2017 chúng ta có cơ sở gì để tin tưởng vào những nét tươi sáng của bức tranh đấu thầu?
Tôi cho rằng, chúng ta hoàn toàn có nhiều cơ sở để tin tưởng vào những chuyển biến của hoạt động đấu thầu trong năm 2017, có quyền hy vọng về những khởi sắc của hoạt động này trong năm tới.
Thứ nhất, trong năm qua, chúng ta đã nhìn thấy những quyết tâm của Đảng và Nhà nước đối với những cải cách thể chế, cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh. Với những hành động thiết thực của Chính phủ thời gian qua cho thấy sự quan tâm, quyết liệt của Chính phủ trong chỉ đạo thực hiện sẽ phát huy hiệu quả rõ rệt trong năm 2017. Bên cạnh đó, trong điều kiện nguồn vốn ngân sách hạn hẹp, Chính phủ sẽ quyết liệt hơn trong việc siết lại công tác quản lý các dự án đầu tư công, tăng cường xử lý nợ đọng xây dựng cơ bản, cơ cấu lại vốn đầu tư công theo hướng bố trí vốn tập trung, triển khai đúng các quy định của Luật Đầu tư công… Đó sẽ là những tiền đề tốt, mang lại động thái tích cực cho công tác đấu thầu.
Năm 2017 cũng là năm thứ 3 Luật Đấu thầu có hiệu lực, hàng loạt các văn bản pháp luật hướng dẫn thi hành liên quan cũng đã được ban hành. Đặc biệt, ngày 17/11/2016, Quốc hội cũng đã chính thức thông qua Luật Đấu giá tài sản 2016, thể hiện quyết tâm của hệ thống chính trị trong việc kiện toàn khung pháp lý về đấu thầu, đấu giá, nhất là đối với các lĩnh vực mà từ trước đến nay vẫn bị coi là độc quyền như: tài chính, ngân hàng; quản lý, sử dụng đất đai; quản lý, khai thác tài nguyên, khoáng sản và đầu tư công.
Mặt khác, do nguồn vốn bố trí cho các dự án đầu tư công có xu hướng giảm dần, vì thế, theo quy luật tự nhiên, các nhà thầu Việt Nam sẽ phải tự cải thiện năng lực, học hỏi kinh nghiệm để gia tăng sức cạnh tranh. Việc liên danh, liên kết giữa các nhà thầu để tăng cường nội lực cũng được các nhà thầu quan tâm, chú trọng. Sự cải thiện về môi trường kinh doanh, lạm phát thấp, sự hồi phục của thị trường bất động sản trong nước cũng được kì vọng là liều thuốc kích thích sự cạnh tranh trong đấu thầu, đặc biệt là đối với các dự án đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng.
